واكسني ۱۰۰ ساله شايد بتواند ويروس كرونا را متوقف كند
واكسني كه صد سال پيش در اروپا براي مبارزه با سل ساخته شد، اكنون به‌وسيله‌ي دانشمنداني كه مشتاق يافتن راهي سريع براي حفاظت از كاركنان بخش مراقبت‌هاي ويژه و ديگران دربرابر ويروس كرونا هستند، مورد آزمايش قرار گرفته است. واكسن باسيل كالمت گوئرين (ب.ث.ژ) هنوز به‌طور گسترده در كشورهاي درحال توسعه مورد استفاده مي‌گيرد و دانشمندان متوجه شده‌اند كه اين واكسن كاري بيش از پيشگيري از سل انجام مي‌دهد. اين واكسن به دلايل متعددي مانع‌از مرگ نوزادان مي‌شود و شيوع عفونت‌هاي تنفسي را به‌شدت كاهش مي‌دهد.
به‌گفته‌ي متخصص كارشناسان، به‌انديشه متخصصين مي‌رسد كه واكسن ب.ث.ژ سيستم ايمني را درجهت شناسايي و پاسخ به انواعي از عفونت‌ها ازجمله ويروس‌ها، باكتري‌ها و انگل‌ها يادگيري مي‌دهد. درحال‌حاضر، شواهد اندكي وجود دارد كه نشان دهد اين واكسن از شدت عفونت‌هاي ويروس كرونا خواهد كاست اما مجموعه‌اي از كارآزمايي‌هاي باليني ممكن است طي چند ماه پاسخ اين سؤال را پيدا كنند.
روز دوشنبه، دانشمندان در ملبورن استراليا، تزريق واكسن ب.ث.ژ يا يك دارونما را به هزاران پزشك، پرستار، درمان‌گران بيماري‌هاي تنفسي و ديگر كاركنان بخش مراقبت‌هاي بهداشتي آغاز كردند. اين كارآزمايي نخستين مورد از چندين كارآزمايي باليني كنترل‌شده‌ي تصادفي است كه قصد دارد كارآيي واكسن مذكور را دربرابر ويروس كرونا مورد آزمايش قرار دهد. نيگل كورتيس، پژوهشگر بيماري‌هاي تنفسي در دانشگاه ملبورن و مؤسسه‌ي پژوهشي كودكان مرداك كه طراحي اين كارآزمايي را برعهده داشته است، مي‌گويد:
كسي نمي‌گويد اين يك نوش‌دارو است. كاري كه ما مي‌خواهيم انجام دهيم، كاهش زمان ناخوشي كاركنان عفوني مراقبت‌هاي بهداشتي است تا آن‌ها سريعا بهبود يافته و بتوانند سر كار خود برگردند.
دكتر ميهاي نيتيا، متخصص بيماري‌هاي عفوني در مركز پزشكي دانشگاه رادبود در نيميخن گفت ده روز پيش، يك كارآزمايي باليني متشكل‌از هزار نفر از كاركنان مراقبت‌هاي بهداشتي در هلند آغاز شده است (همانند كارآزمايي استراليا، نيمي از شركت‌كنندگان يك دارونما را دريافت خواهند كرد).
دكتر دنيس فاستمن، مدير بخش ايمونوبيولوژي بيمارستان عمومي ماساچوست به‌دنبال تأمين بودجه براي آغاز يك كارآزمايي باليني از واكسن ب.ث.ژ در كاركنان مراقبت‌هاي بهداشتي بوستون است. نتايج اوليه مي‌تواند طي چهار ماه دردسترس قرار گيرد. دكتر فاستمن گفت:
ما داده‌هاي قوي از كارآزمايي‌هاي باليني انساني (نه موش) داريم كه نشان مي‌دهند اين واكسن از شما دربرابر عفونت‌هاي ويروسي و انگلي محافظت مي‌كند. من دوست دارم همين امروز اين كار را شروع كنم.
بسته‌بندي آمپول‌هاي واكسن ب.ث.ژ مؤسسه‌ي پاستور پاريس در سال ۱۹۳۱
واكسن ب.ث.ژ تاريخچه‌ي غيرمعمولي دارد. در دهه‌ي ۱۸۰۰، دانشمندان براي طراحي اين واكسن از مشاهده‌اي الهام گرفتند كه طبق آن شيردوش‌ها دچار سل نمي‌شوند. نام واكسن برگرفته از نام مخترعين آن يعني دكتر آلبرت كالمت و دكتر كاميل گوئرين است كه آن را در اوايل دهه‌ي ۱۹۰۰ از مايكوباكتريوم بويس، فرمي از سل كه گاوها را آلوده مي‌كند، توسعه دادند. دانشمندان باكتري‌هايي را كه از پستان گاو خراشيده بودند، كشت دادند و به مدت يك دهه به كشت سل گاوي ادامه دادند تا اينكه باكتري مذكور به‌اندازه‌ي كافي ضعيف شد كه ديگر در حيوانات آزمايشگاهي موجب بيماري شديدي نمي‌شد.
واكسن ب.ث.ژ براي اولين‌بار در سال ۱۹۲۱ در انسان‌ها استفاده شد و پس از جنگ جهاني دوم به‌ميزان وسيعي مورد استفاده قرار گرفت. اكنون ب.ث.ژ عمدتا در جهان درحال توسعه و در كشورهايي كه هنوز سل در آن‌ها وجود دارد، استفاده مي‌شود. در اين مناطق، سالانه بيش از صد ميليون نوزاد واكسن ب.ث.ژ را دريافت مي‌كنند.
همچون ديگر واكسن‌ها، واكسن ب.ث.ژ نيز يك هدف خاص دارد: سل. اما شواهدي كه طي دهه‌ي گذشته جمع‌آوري شده است، نشان مي‌دهد كه اين واكسن اثرات غيراختصاصي نيز دارد و بيماري‌هاي ويروسي، عفونت‌هاي تنفسي و سپسيس را كاهش داده و به‌انديشه متخصصين مي‌رسد كه سيستم ايمني بدن را تقويت مي‌كند. اين ايده، شاخه‌اي از فرضيه‌ي بهداشت است كه مي‌گويد تأكيد امروزي بر پاكيزگي موجب شده است كه كودكان درمعرض ميكروب‌ها قرار نگيرند. نبود يادگيري، منجر به ضعيف شدن سيستم ايمني آن‌ها شده و كودكان درمقابل بيماري مقاومت كمتري دارند.
يكي از اولين مطالعاتي كه مزاياي گسترده‌ي واكسيناسيون ب.ث.ژ را نشان مي‌داد، كارآزمايي تصادفي متشكل‌از ۲۳۲۰ نوزاد در گينه بيسائو در غرب آفريقا بود كه نتايج آن در سال ۲۰۱۱ منتشر شد. اين مطالعه گزارش كرد كه پس از واكسيناسيون، نرخ مرگ‌و‌مير نوزاداني كه وزن تولد پاييني داشتند، به‌ميزان قابل‌توجهي كاهش يافت. نتايج كارآزمايي باليني پيگيري نيز نشان داد كه نرخ مرگ‌و‌مير ناشي‌از بيماري‌هاي عفوني در نوزادان داراي وزن تولد كم كه واكسينه شده بودند، بيش از ۴۰ درصد كاهش پيدا كرد.
ساير مطالعات همه‌گيرشناسي ازجمله مطالعه‌ي ۲۵ ساله‌ي بيش از ۱۵۰ هزار كودك در ۳۳ كشور، كاهش ۴۰ درصدي در عفونت‌هاي حاد مجاري تنفسي تحتاني را در كودكاني كه واكسن ب.ث.ژ را دريافت كرده بودند، گزارش كرده است. همچنين، مطالعه‌اي كه روي سالمندان انجام شد، نشان داد كه واكسيناسيون متوالي ب.ث.ژ، ميزان شيوع عفونت‌هاي حاد دستگاه تنفسي فوقاني را كاهش مي‌دهد. در مطالعه‌اي مروري كه سازمان جهاني بهداشت انجام داد، نتيجه گرفته شد كه واكسن ب.ث.ژ داراي اثرات سودمند غيراختصاصي است و اين سازمان به پژوهشگران توصيه كرد كه كارآزمايي‌هاي بيشتري درزمينه‌ي استفاده از اين واكسن عليه طيف وسيع‌تري از عفونت‌ها انجام دهند.
دكتر دنيس فاستمن، مدير بخش ايمونوبيولوژي در بيمارستان عمومي ماساچوست در بوستون سال‌هاي زيادي درحال مطالعه‌ي واكسن سل به‌نام ب.ث.ژ (B.C.G) و تأثير آن روي ديابت نوع يك بوده است
دكتر كورتيس با اين اميد كه يك قدم پيش‌تر از شيوع ويروس كرونا در استراليا باشد، يك كارآزمايي باليني ب.ث.ژ را طي كمتر از يك ماه در ملبورن طراحي و راه‌اندازي كرده است. او گفت:
اين واكسن به اندازه‌ي واكسن فلج اطفال جان مردم را نجات داده است. اين داستان شگفت‌انگيزي است.
دكتر كورتيس درحالي‌كه ب.ث.ژ را به‌عنوان واكسني توصيف مي‌كند كه ارزش واقعي آن درك نشده است، بر اين نكته تأكيد كرد كه اين واكسن مخصوص كوويد ۱۹ نيست. همچنين ب.ث.ژ نمي‌تواند در افرادي كه داراي اشكال سيستم ايمني هستند، به كار گرفته شود زيرا واكسني است كه از باكتري زنده و ضعيف‌شده تشكيل شده است.
دكتر فاستمن گفت كه واكسن ب.ث.ژ نبايد در بيماران بستري‌شده كه دچار بيماري فعال هستند، مورد استفاده قرار گيرد زيرا ممكن است سرعت عمل واكسن كافي نباشد و اثرات متقابل نامطلوبي با درمان داشته باشد.
همه‌ي پژوهشگران در اين مورد كه واكسن ب.ث.ژ زياد اميدبخش باشد، متقاعد نشده‌اند. دكتر دومنيكو آسيلي متخصص غدد درون‌ريز در دانشگاه كلمبيا گفت كه تلاش براي استفاده از اين واكسن عليه ويروس كرونا كمي مانند يك تفكر جادويي است. او درحالي‌كه تصديق كرد واكسن ب.ث.ژ يك تقويت‌كننده‌ي غيراختصاصي سيستم ايمني است، گفت:
ما بايد بتوانيم از رويكرد اختصاصي‌تري استفاده كنيم.
يكي از مسائل مهم، تأثير احتمال واكسن ب.ث.ژ روي بيماراني است كه سيستم ايمني آن‌ها دربرابر ويروس كرونا بيش از حد واكنش نشان داده و منجر به پديده‌اي مي‌شود كه طوفان سيتوكين خوانده مي‌شود. دكتر رندي كرون، متخصص طوفان‌هاي سيتوكين در دانشگاه آلاباما در بيرمنگام گفت كه دانستن اين مسئله غيرممكن است.
تجزيه‌و‌تحليلي كه اخيرا روي تعداد متفاوت تلفات ويروس كرونا در كشورهاي پردرآمد و كشورهاي داراي درآمد متوسط انجام شده است، به همبستگي ميان سياست‌هاي واكسيناسيون ب.ث.ژ و ابتلا به عفونت كرونا اشاره كرده و چنين نتيجه‌گيري كرده است كه شمار عفونت‌هاي كرونا و نرخ مرگ‌و‌مير در كشورهايي كه قبلا واكسيناسيون ب.ث.ژ را اجرا نكرده يا آن را كنار گذشته‌اند، بالاتر بوده است (كشورهاي كم‌درآمد به خاطر داده‌هاي غيرقابل‌اعتماد و سيستم‌هاي پزشكي ضعيف از اين تجزيه‌و‌تحليل حذف شدند). دكتر فاستمن گفت:
شما مي‌توانيد واكسن جديدي بسازيد. ما واقعا باهوش هستيم و مي‌توانيم اين كار را انجام دهيم اما انجام اين كار دو سال زمان مي‌برد و اين دو سال بسيار طولاني و دير است. در شرايط فعلي، داشتن ماده‌اي عمومي و جهاني كه بتوانيم از آن براي قوي‌تر كردن ميزبان انساني استفاده كنيم، يك پيروزي به‌شمار مي‌رود.
هم انديشي ها