چگونه ويروس كرونا در رستوراني در چين فقط برخي افراد را آلوده كرد؟

ماه ژانويه و در رستوراني در شهر گوانگ‌ژو چين، يكي از مهمانان رستوران كه به ويروس كرونا جديد آلوده بود؛ اما هنوز احساس بيماري نمي‌كرد، به‌انديشه متخصصين مي‌رسد بيماري را به ۹ نفر ديگر منتقل كرد. ظاهرا يكي از سيستم‌هاي تهويه‌ي مطبوع رستوران ذرات ويروس را به‌سمت اتاق ناهارخوري مي‌دميد. ۷۳ نفر ديگر نيز در آن روز در همان طبقه‌ي اين رستوران پنج‌طبقه غذا خورده بودند؛ ولي بيمار نشدند. همچنين، هشت متخصصي كه در آن زمان در آن طبقه مشغول كار بودند، بيمار نشدند.

پژوهشگران چيني اين رويداد را در مقاله‌اي توضيح داده‌اند كه در شماره‌ي ژوئيه‌ي مجله‌ي Emerging Infectious Diseases منتشر مي‌شود. اين مجله را مركز كنترل و پيشگيري از بيماري چاپ مي‌كند. مطالعه‌ي ميداني مذكور محدوديت‌هايي دارد؛ مثلا پژوهشگران آزمايش‌هايي براي شبيه‌سازي انتقال به‌وسيله‌ي هوا انجام نداده‌اند.

شيوع مذكور نشان‌دهنده‌ي برخي از اشكالاتي است كه رستوران‌ها هنگام بازگشايي با آن‌ روبه‌رو خواهند شد. سيستم‌هاي تهويه مي‌توانند الگوهاي پيچيده‌اي از جريان هوا ايجاد كنند و ويروس‌ها را در هوا نگه دارند؛ بنابراين، فقط اين كار ساده كه ميزها را با فاصله‌ي ۶ فوتي از هم بچينيد؛ يعني حداقل فاصله‌اي كه مركز كنترل و پيشگيري از بيماري‌ توصيه مي‌كند بايد با ديگران داشته باشيد، ممكن است براي محافظت از مشتريان رستوران كافي نباشد.

ماهيت اجتماعي غذاخوردن در بيرون مي‌تواند خطر را افزايش دهد. هرچه افراد مدت بيشتري در منطقه‌ي آلوده بمانند، اين احتمال بيشتر است كه ذرات ويروسي را تنفس كنند. همچنين، خوردن غذا فعاليتي است كه نمي‌توان همراه با ماسك انجام داد. ذرات حاوي ويروس مي‌تواند ازطريق تنفس و صحبت و نه‌فقط ازطريق سرفه و عطسه وارد هوا شوند. همان‌طوركه مركز كنترل و پيشگيري از بيماري اكنون توصيه مي‌كند، از تجمعات بزرگ و كوچك در مكان‌هاي خصوصي و عمومي مانند خانه‌ي دوستان، پارك‌ها، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها يا هر جاي ديگر اجتناب كنيد.

تمام افرادي كه در رستوران چيني بيمار شدند، يا همراه فرد آلوده پشت يك ميز يا روي ميزهاي مجاور مشغول خوردن غذا بودند. اين واقعيت كه افراد دورتر از فرد مذكور بيمار نشدند، نكته‌ي اميدواركننده‌اي است كه نشان مي‌دهد ويروس كرونا عمدتا ازطريق قطرات تنفسي بزرگ‌تر منتقل مي‌شود كه سريع‌تر از قطرات كوچك (آئروسل‌ها) از هوا مي‌افتند كه مي‌توانند براي ساعت‌ها در هوا شناور بمانند. وارنر بيشوف، مدير پزشكي پيشگيري از عفونت و همه‌گيرشناسي سيستم‌هاي بهداشتي در دانشكده‌ي پزشكي ويك‌فارست در كاروليناي‌شمالي مي‌گويد:

فكر مي‌كنم اين مطالعه به‌خوبي انجام شده و البته محدوديت‌هاي مطالعه‌ا‌ي ميداني را داشته باشد.

در ۲۴ ژانويه، خانواده‌اي براي صرف ناهار به رستوراني در گوانگ‌ژو رفتند. گوانگ‌ژو كلان‌شهري در جنوب چين است كه ۱۲۹ كيلومتر از هنگ‌كنگ فاصله دارد. اين خانواده يك روز قبل از اينكه مقام‌هاي چيني استان هوبئي را براي كاهش شيوع بيماري قرنطينه كنند، شهر ووهان، كانون اوليه‌ي شيوع ويروس كرونا و واقع در ۸۳۷ كيلومتري شمال گوانگ‌ژو را ترك كردند.

هنگام ناهار، پنج عضو خانواده كه در مقاله با عنوان خانواده‌ي A معرفي شده‌اند، ظاهرا سالم بودند؛ اما اواخر همان روز، يكي از آن‌ها كه زن ۶۳ ساله‌اي بود، دچار تب و سرفه شد و به بيمارستان مراجعه كرد و در آ‌جا آزمايش او براي ويروس كرونا مثبت شد. طي دو هفته، نتيجه‌ي آزمايش ويروس كرونا ۹ فرد ديگري مثبت شد كه در همان طبقه‌ي رستوران گوانگ‌ژو غذا خورده بودند. چهار نفر از خويشاوندان بيمار اوليه (زن ۶۳ ساله) بودند كه البته ممكن است در خارج از رستوران آلوده شده باشند؛ اما به‌انديشه متخصصين مي‌رسد براي پنج نفر ديگر رستوران منبع ويروس بوده باشد.

دياگرام نحوه‌ي چيدمان ميزهاي رستوران و جريان هواي سيستم تهويه مطبوع در يكي از مكان‌هاي شيوع ويروس كرونا در گوانگ‌ژو در چين. دايره‌هاي قرمز نشان‌دهنده‌ي محل نشستن افرادي است كه بعدا دچار بيماري شدند. دايره‌ي قرمزي كه با رنگ زرد پر شده است، نشان‌دهنده‌ي بيمار اوليه (بيمار صفر) است

ميز خانواده‌ي A در سمت غربي اتاق غذاخوري ۱۳۹ مترمربعي و در ميان ميزهاي دو خانواده‌ي نامرتبط B و C قرار داشت كه آن‌ها نيز در حال خوردن ناهار بودند‌. خانواده‌ي B و A به‌مدت ۵۳ دقيقه با يكديگر هم‌پوشاني زماني داشتند و سه عضو آن (يك زن و شوهر و دخترشان) بيمار شدند. خانواده‌ي C در ميز ديگري كنار خانواده‌ي A در همان طرف اتاق حضور و ۷۳ دقيقه هم‌پوشاني زماني داشتند و دو نفر از اعضاي آن (يك مادر و دخترش) بيمار شدند.

يك واحد تهويه‌ي مطبوع كنار خانواده‌ي C هوا را در جهت جنوبي به‌سمت هر سه ميز مي‌دميد. احتمالا مقداري از هوا با برخورد به ديوار به‌سمت خانواده‌ي C برمي‌گشت. ازآ‌جاكه ويروس كرونا هنوز چندان فراتر از ووهان پراكنده نشده بود، مقام‌هاي بهداشت عمومي توانستند تماس‌هاي اخير خانواده‌هاي B و C را رديابي و مشخص كنند آن رستوران، تنها مكان احتمالي بوده كه آن‌ها در آن با ويروس برخورد كرده‌اند.

پژوهشگران در اين مقاله نگفته‌اند افراد ديگري كه دچار ويروس نشدند، از اعضاي خانواده‌ي سه خانواده‌ي آلوده يا مشتريان ۱۲ ميز ديگر بودند. اين ۷۳ نفر ۱۴ روز قرنطينه بودند و علائمي در آن‌ها بروز نكرد. پژوهشگران در مقاله‌ي خود مي‌نويسند:

نتيجه مي‌گيريم در اين شيوع، انتقال قطرات به‌وسيله‌ي سيستم تهويه‌ي مطبوع تقويت شده بود. عامل مهم براي عفونت، جهت جريان هوا بود.

هاروي فينبرگ هدايت كميته‌ي دائمي بيماري‌هاي عفوني نوظهور و تهديدهاي سلامتي قرن ۲۱ را در آكادمي‌هاي ملي علوم، مهندسي و پزشكي برعهده دارد. وي گزارش يادشده را مباحثه‌برانگيز و آموزنده توصيف مي‌كند و مي‌گويد رستوران‌ها بايد به جهت جريان هوا درزمينه‌ي چينش ميزها توجه كنند. فينبرگ پيشنهاد مي‌كند براي از‌بين‌بردن ذرات معلق ويروس، مي‌توان لامپ‌هاي فرابنفش ميكروب‌كش نصب كرد. به‌گفته‌ي او، نتايج اين مقاله نه‌فقط درباره‌ي رستوران‌ها و اماكن سرگرمي، بلكه درباره‌ي فضايي متخصصد دارد كه در آن كار مي‌كنيم و و در چيدمان فضا بايد به اين مسئله توجه كرد.