كرومواخبار تخصصي چيست ؛ هرآنچه بايد درباره كرومواخبار تخصصي‌ها بدانيم

كرومواخبار تخصصي‌ها ساختارهاي رشته‌مانندي هستند كه درون هسته‌ي سلول‌هاي گياهي و جانوري قرار دارند. هر كرومواخبار تخصصي از پروتئين و يك مولكول دئوكسي ريبونوكلئيك‌اسيد (DNA) تشكيل شده است. DNA از والدين به فرزندان منتقل مي‌شود و حاوي دستورالعمل‌هاي خاصي است كه موجب مي‌شود هر نوع موجود زنده‌اي منحصربه‌فرد باشد.

اصطلاح كرومواخبار تخصصي (جسم رنگي) از واژه‌هاي يوناني رنگ (chroma) و جسم (soma) مي‌آيد. دانشمندان اين نام را به كرومواخبار تخصصي‌ها دادند زيرا ساختارها يا اجسام سلولي هستند كه به‌وسيله‌ي رنگ‌هاي خاصي كه در پژوهش‌ها استفاده مي‌شود، به‌شدت رنگ مي‌گيرند.

ساختار منحصربه‌فرد كرومواخبار تخصصي‌ها، DNA را محكم دور پروتئين‌هاي قرقره‌مانندي به نام هيستون‌ حفظ مي‌كند. بدون چنين بسته‌بندي، مولكول‌هاي DNA آن‌قدر طويل هستند كه درون سلول‌ها جا نمي‌شوند. براي مثال، اگر تمام مولكول‌هاي DNA در يك سلول انسان از هيستون‌هاي خود جدا و در امتداد هم قرار داده شوند، طولشان به ۶ فوت (۱/۸ متر) مي‌رسد.

براي رشد و عملكرد صحيح يك ارگانيسم، سلول‌ها بايد دائما تقسيم شوند تا سلول‌ها جديدي توليد كنند تا جاي سلول‌هاي پير را بگيرند. در جريان تقسيم سلول، ضروري است كه DNA سالم باقي بماند و به‌طور مساوي بين سلول‌ها تقسيم شود. كرومواخبار تخصصي‌ها بخش كليدي فرايندي هستند كه تضمين مي‌كند كه در تقسيم سلول، DNA به‌طور دقيقي نسخه‌برداري‌ و توزيع شود. بااين‌حال، در موارد نادر اشتباهاتي نيز رخ مي‌دهد.

تغيير در تعداد يا ساختار كرومواخبار تخصصي‌ها در سلول‌هاي جديد ممكن است به اشكالات جدي منجر شود. براي مثال، در انسان‌ها نوعي سرطان خون و برخي از سرطان‌هاي ديگر ناشي از كرومواخبار تخصصي‌هاي معيوبي هستند كه از قطعات متصل‌شده كرومواخبار تخصصي‌هاي شكسته تشكيل شده‌اند.

همچنين بسيار مهم است كه سلول‌هاي توليد مثلي مانند تخمك و اسپرم حاوي تعداد صحيح كرومواخبار تخصصي‌ها باشند و ساختار كرومواخبار تخصصي‌هاي آن‌ها نيز درست باشد. در غير اين صورت، رشد و نمو فرزندان حاصل ممكن است دچار اختلال شود. به‌عنوان مثال، افراد مبتلا به سندرم داون به‌جاي دو نسخه كرومواخبار تخصصي ۲۱ كه در افراد ديگر وجود دارد، ۳ نسخه از اين كرومواخبار تخصصي را دارند.

تعداد و شكل كرومواخبار تخصصي‌ها در ميان موجودات زنده متفاوت است. بيشتر باكتري‌ها يك يا دو كرومواخبار تخصصي حلقوي دارند. انسان‌ها به همراه ساير حيوانات و گياهان، كرومواخبار تخصصي‌هاي خطي دارند كه به‌صورت جفت در هسته‌ي سلول‌ها قرار دارند.

تنها سلول‌هاي انساني كه حاوي جفت كرومواخبار تخصصي نيستند، سلول‌هاي توليد مثلي يا گامت‌ها هستند كه فقط يك نسخه از هر كرومواخبار تخصصي را حمل مي‌كنند. وقتي دو سلول جنسي با هم تركيب مي‌شوند، به سلولي واحد تبديل مي‌شوند كه حاوي دو نسخه از هر كرومواخبار تخصصي است. اين سلول سپس تقسيم مي‌شود و سلول‌هاي حاصل نيز بارها تقسيم مي‌شوند و درنهايت فرد بالغي را مي‌سازند كه مجموعه‌ي كاملي از جفت كرومواخبار تخصصي‌ها را در تقريبا در تمام سلول‌هاي خود دارد.

علاوه بر كرومواخبار تخصصي‌هاي خطي كه در هسته‌ي سلول يافت مي‌شوند، سلول‌هاي انسان و موجودات پيچيده‌ي ديگر داراي نوع بسيار كوچك‌تري از كرومواخبار تخصصي هستند كه شبيه چيزي است كه در باكتري‌ها ديده مي‌شود. اين كرومواخبار تخصصي حلقوي در ميتوكندري‌ها يافت مي‌شود كه ساختارهايي هستند كه در خارج از هسته قرار دارند و به‌عنوان نيروگاه سلول عمل مي‌كنند.

دانشمندان تصور مي‌كنند كه در گذشته، ميتوكندري‌ها باكتري‌هاي مستقل با توانايي تبديل اكسيژن به انرژي بودند. وقتي اين باكتري‌ها به سلول‌هاي فاقد توانايي بهره‌برداري از اكسيژن حمله كردند، سلول‌ها آن‌ها در خود نگه داشتند و با گذشت زمان، باكتري‌ها به ميتوكندري‌هاي امروزي تبديل شدند.

منطقه‌ي فشرده كرومواخبار تخصصي‌هاي خطي سانترومر ناميده مي‌شود. اگرچه اين فشردگي، سانترومر خوانده مي‌شود (كه به مركز اشاره دارد)، معمولا دقيقا در مركز كرومواخبار تخصصي واقع نشده است و در مواردي تقريبا در انتهاي كرومواخبار تخصصي قرار دارد. مناطق دو سمت سانترومر را بازوهاي كرومواخبار تخصصي مي‌گويند.

سانترومر كمك مي‌كند تا در جريان فرايند پيچيده تقسيم سلولي، كرومواخبار تخصصي‌ها در موقعيت مناسبي در سلول قرار گيرند. كرومواخبار تخصصي‌ها پيش از توليد سلول جديد نسخه‌برداري مي‌شوند و سانترومر به‌عنوان محل اتصالي براي دو نيمه‌ي هر كرومواخبار تخصصي همانندسازي‌شده عمل مي‌كند كه با عنوان كروماتيدهاي خواهر شناخته مي‌شود.

كروماتيد يكي از دو نيمه يكسان كرومواخبار تخصصي همانندسازي‌شده است. در جريان تقسيم سلول، ابتدا كرومواخبار تخصصي‌ها فرايند همانندسازي را مي‌گذرانند به‌طوري كه هر سلول دختري مجموعه‌ي كاملي از كرومواخبار تخصصي‌ها را دريافت مي‌كند. به دنبال همانندسازي DNA، كرومواخبار تخصصي از دو ساختار يكسان به نام كروماتيدهاي خواهر تشكيل مي‌شود كه در محل سانترومر به هم متصل هستند.

به عبارت ساده‌تر، در جريان تقسيم DNA، هنگام تقسيم سلول، سلول بايد DNA خود را كپي كند و سپس نيمي از آن را به يك سلول و نيمي از آن را به سلول ديگر منتقل كند. همان‌طور كه مي‌دانيد، DNA در كرومواخبار تخصصي‌ها مرتب شده است، بنابراين وقتي كرومواخبار تخصصيي همانند‌سازي مي‌كند يا نسخه‌اي از خود مي‌سازد، ماده ژنتيكي حاصل به‌صورت دو كرومواخبار تخصصي در كنار هم قرار مي‌گيرد كه كروماتيد ناميده مي‌شود. سپس در مرحله بعدي تقسيم سلول، وقتي DNA به دو سلول دختري منتقل مي‌شود، يكي از كروماتيدها به هريك از دو سلول منتقل مي‌شود؛ بنابراين، كروماتيد يك نسخه از كرومواخبار تخصصي پس از همانندسازي DNA است.

تلومرها بخش‌هاي تكراري از DNA هستند كه در انتهاي كرومواخبار تخصصي‌هاي خطي قرار دارند. آن‌ها به روشي كه انتهاي بند كفش از بند كفش محافظت مي‌كند و مانع از باز شدن آن مي‌شود، از انتهاي كرومواخبار تخصصي‌ها محافظت مي‌كنند.

در بسياري از انواع سلول‌ها، با هر بار تقسيم سلول، تلومرها بخشي از DNA خود را از دست مي‌دهند. درنهايت، وقتي تمام DNA تلومر از بين رفت، سلول ديگر نمي‌تواند تكثير شود و مي‌ميرد. سلول‌هاي سفيد خون و سلول‌هاي ديگري كه نرخ تقسيم سلولي در آن‌ها بسيار بالا است، داراي آنزيمي خاصي هستند كه مانع از اين مي‌شود كه كرومواخبار تخصصي‌هاي آن‌ها تلومرهاي خود را از دست بدهند. از آنجا كه آن‌ها تلومرهاي خود را حفظ مي‌كنند، معمولا بيشتر از سلول‌هاي ديگر عمر مي‌كنند. تلومرها همچنين در سرطان نقش دارند. كرومواخبار تخصصي‌هاي سلول‌هاي بدخيم معمولا تلومرهاي خود را از دست نمي‌دهند و به رشد كنترل‌نشده‌اي كه سرطان را اين‌چنين ويرانگر مي‌سازد، كمك مي‌كنند.

انسان‌ها ۲۳ جفت كرومواخبار تخصصي و درمجموع، ۴۶ كرومواخبار تخصصي دارند. درواقع، هرگونه از گياهان و جانوران داراي تعداد مشخصي كرومواخبار تخصصي است. براي مثال، مگس ميوه چهار جفت كرومواخبار تخصصي دارد، درحالي‌كه گياه برنج ۱۲ و سگ ۳۹ جفت كرومواخبار تخصصي دارد.

كاريوتايپ تصويري از كرومواخبار تخصصي‌هاي فرد است. به‌منظور تهيه‌ي اين تصوير، كرومواخبار تخصصي‌ها جداسازي، رنگ‌آميزي و زير ميكروسكوپ مطالعه مي‌شوند. اين كار معمولا با استفاده از كرومواخبار تخصصي‌هاي موجود در سلول‌هاي سفيد خون تصوير كرومواخبار تخصصي‌ها زير ميكروسكوپ گرفته مي‌شود و سپس برش داده مي‌شود و كرومواخبار تخصصي‌ها بر اساس اندازه و از بزرگ‌ترين به كوچك‌ترين مرتب مي‌شوند. متخصص سيتوژنتيك باتجربه مي‌تواند قطعات ازدست‌رفته يا اضافي كرومواخبار تخصصي‌ها را مشخص كند. كاريوتايپ يك مرد در شكل زير نشان داده شده است.

هر كرومواخبار تخصصي بر اساس اندازه‌ي خود شماره‌ي خاصي مي‌گيرد. بزرگ‌ترين كرومواخبار تخصصي، كرومواخبار تخصصي شماره يك است. براي مثال، در انسان‌ها، كرومواخبار تخصصي شماره‌ي ۱۸ يكي از كوچك‌ترين كرومواخبار تخصصي‌ها است.

در انسان‌ها و بيشتر موجودات پيچيده‌ي ديگر، يك نسخه از هر كرومواخبار تخصصي از والد ماده و ديگري از والد نر به ارث مي‌رسد. اين امر توضيح مي‌دهد كه چرا فرزندان بخشي از صفات را از مادر و برخي ديگر را از پدر به ارث مي‌برند.

الگوي توارث كرومواخبار تخصصي حلقوي كوچكي كه در ميتوكندري وجود دارد، متفاوت است. فقط سلول‌هاي تخمك (و نه سلول‌هاي اسپرم) در جريان بارورسازي ميتوكندري‌هاي خود را حفظ مي‌كنند؛ بنابراين، DNA ميتوكندريايي هميشه از والد ماده به ارث مي‌رسد. در انسان، بيماري‌هاي معدودي ازجمله برخي از اشكال نقص شنوايي و ديابت با DNA ميتوكندري مرتبط بوده‌اند.

بله، آن‌ها ازانديشه متخصصين يك جفت كرومواخبار تخصصي كه به كرومواخبار تخصصي‌هاي جنسي معروف هستند، متفاوت‌اند. زنان در سلول‌هاي خود دو كرومواخبار تخصصي X دارند درحالي‌كه مردان يك كرومواخبار تخصصي X و يك كرومواخبار تخصصي Y دارند.

به ارث بردن نسخه‌هاي اضافي يا كمتر از كرومواخبار تخصصي‌هاي جنسي مي‌تواند به اشكالات جدي منجر شود. براي مثال، زناني كه نسخه‌هاي اضافي از كرومواخبار تخصصي X دارند، معمولا بلندقدتر از حد متوسط هستند و برخي از آن‌ها كم‌تواني ذهني دارند. مردان با بيش از يك كرومواخبار تخصصي X دچار سندرم كلاين‌فلتر هستند كه وضعيتي است كه با قامت بلند و اغلب اختلال در باروري مشخص مي‌شود. سندرم ديگري كه ناشي از عدم توازن در تعداد كرومواخبار تخصصي‌هاي جنسي است، سندرم ترنر است. زناني كه دچار سندرم ترنر هستند، فقط يك كرومواخبار تخصصي X دارند. آن‌ها بسيار كوتاه‌قد هستند، معمولا به بلوغ نمي‌رسند و برخي ممكن است اشكالات قلبي يا كليوي داشته باشند.

۱. در هسته‌ي هر سلول، DNA در ساختارهاي رشته‌مانندي به نام كرومواخبار تخصصي بسته‌بندي شده است.

۲. بيشتر سلول‌هاي انساني داراي ۲۳ جفت كرومواخبار تخصصي هستند. يك مجموعه از كرومواخبار تخصصي‌ها از مادر مي‌آيد، درحالي‌كه مجموعه‌ي ديگر از پدر به ارث مي‌رسد. جفت ۲۳-ام كرومواخبار تخصصي‌هاي جنسي هستند، درحالي‌كه ۲۲ جفت ديگر اتواخبار تخصصي ناميده مي‌شوند.

۳. به‌طور معمول، افرادي كه ازانديشه متخصصين بيولوژيكي ماده هستند، دو كرومواخبار تخصصي X دارند درحالي‌كه افرادي كه ازانديشه متخصصين بيولوژيكي نر هستند، يك كرومواخبار تخصصي X و يك كرومواخبار تخصصي Y دارند. اگرچه استثناهايي براي اين قانون وجود دارد.

۴. افراد ازانديشه متخصصين بيولوژيكي ماده، يك كرومواخبار تخصصي X را از پدر و كرومواخبار تخصصي X ديگر را از مادر خود به ارث مي‌برند. افراد ازانديشه متخصصين بيولوژيكي نر، كرومواخبار تخصصي X خود را هميشه از مادر مي‌گيرند.

۵. از انديشه متخصصين اندازه، كرومواخبار تخصصي X تقريبا سه برابر كرومواخبار تخصصي Y است و حاوي حدود ۹۰۰ ژن است درحالي‌كه كرومواخبار تخصصي Y تقريبا ۵۵ ژن دارد.

۶. ماده‌هاي پستانداران دو كرومواخبار تخصصي X در هر سلول خود دارند. اگرچه، يكي از كرومواخبار تخصصي‌هاي X غيرفعال است. اين غير فعال‌سازي مانع از رونويسي مي‌شود تا مقدار ژن‌هاي وابسته به X مضاعف نشود كه به‌طور بالقوه مي‌تواند خطرناك باشد. يك كرومواخبار تخصصي غيرفعال X به شكل ساختار متراكم و كوچكي در هسته فشرده مي‌شود و جسم بار ناميده مي‌شود. اجسام بار معمولا براي تعيين جنسيت مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

۷. تغيير در ساختار يا تعداد كرومواخبار تخصصي‌هاي X مي‌تواند به بيماري‌ منجر شود. براي مثال سندرم ترياخبار تخصصيي X ناشي از وجود سه كرومواخبار تخصصي X به‌جاي دو كرومواخبار تخصصي X است. سندرم ترنر زماني رخ مي‌دهد كه زنان فقط يك نسخه از كرومواخبار تخصصي X را به ارث مي‌برند.

۸. برخي زنان داراي ديد رنگي فوق‌العاده هستند. اين وضعيت بسيار نادر است و تتراكروماسي ناميده مي‌شود و به كرومواخبار تخصصي X وابسته است. اين زنان مي‌توانند تا ۱۰۰ ميليون سايه رنگ را ببينند، زيرا به‌جاي حالت معمول سه نوع، چهار نوع سلول مخروطي در چشم خود دارند.

۹. برخلاف تصور عمومي، كاليكو نژادي از گربه نيست، بلكه الگوي رنگ پوشش متمايزي است كه به كرومواخبار تخصصي X وابسته است. بيش از ۹۵ درصد از گربه‌هاي كاليكو ماده‌اند. تكه‌هاي خز روي گربه كاليكو نارنجي و سياه هستند و رنگ بستگي به اين دارد كه كدام كرومواخبار تخصصي X درون هر تكه از پوشش غيرفعال است.

۱۰. در تبارشناسي، تبار نر اغلب با استفاده از كرومواخبار تخصصي Y رديابي مي‌شود، زيرا اين كرومواخبار تخصصي فقط از پدر منتقل مي‌شود.

۱۱. تمام افرادي كه حامل يك كرومواخبار تخصصي Y هستند، از طريق يك جد مشترك XY با هم مرتبط هستند كه (احتمالا) حدود ۳۰۰ هزار سال پيش زندگي مي‌كرده است.

۱۲. كرومواخبار تخصصي Y حاوي ژني به نام SRY است كه موجب مي‌شود بيضه‌ها در رويان تشكيل شوند و به رشد اندام‌هاي تناسلي داخلي و خارجي جنس نر منجر مي‌شود. اگر جهشي در ژن SRY رخ دهد، رويان با وجود داشتن كرومواخبار تخصصي‌هاي XY اندام تناسلي ماده توسعه خواهد داد.

۱۳. تنوع در تعداد كرومواخبار تخصصي‌هاي جنسي در يك سلول كاملا معمول است. برخي از مردان در تمامي سلول‌هاي خود بيش از دو كرومواخبار تخصصي X دارند (حالت XXY سندرم كلاين‌فلتر ناميده مي‌شود) و بسياري از مردان با افزايش سن كرومواخبار تخصصي Y سلول‌هاي خود را از دست مي‌دهند. استعمال دخانيات ممكن است اين روند را تسريع كند.

۱۴. برخي ژن‌ها كه تصور مي‌شد روي كرومواخبار تخصصي Y از بين رفته باشند، درواقع جابه‌جا و به كرومواخبار تخصصي‌هاي ديگر منتقل شده‌اند.

۱۵. قسمت اعظم كرومواخبار تخصصي Y از قطعات تكراري DNA تشكيل شده است و براي توالي‌يابي و تعيين ترتيب اين قطعات بسيار مشابه، به تكنيك‌هاي ويژه‌اي نياز است.

انواع مختلفي از ناهنجاري‌هاي كرومواخبار تخصصيي وجود دارد كه آن‌ها را مي‌توان به دو گروه اصلي تقسيم كرد: ناهنجاري‌هاي عددي و ناهنجاري‌هاي ساختاري.

 وضعيتي كه فرد در آن يكي از جفت كرومواخبار تخصصي‌هاي خود را از دست مي‌دهد، مونواخبار تخصصيي ناميده مي‌شود و حالتي كه فرد به‌جاي يك جفت، بيش از دو كرومواخبار تخصصي داشته باشد، ترياخبار تخصصيي ناميده مي‌شود.‌

نمونه‌اي از بيماري ناشي از ناهنجاري‌هاي عددي سندرم داون است كه با كم‌تواني ذهني، اشكالات يادگيري، ويژگي‌هاي خاص چهره و تون عضلاتي ضعيف (هيپوتوني) در دوران نوزادي مشخص مي‌شود. فرد مبتلا به سندرم داون، به‌جاي دو نسخه، داراي سه نسخه از كرومواخبار تخصصي ۲۱ است. به اين دليل، سندرم داون را ترياخبار تخصصيي ۲۱ نيز مي‌نامند. مثالي از مونواخبار تخصصيي كه در آن فرد فاقد يك كرومواخبار تخصصي است، سندرم ترنر است. در سندرم ترنر، جنس ماده فقط با يك كرومواخبار تخصصي جنسي يعني يك X متولد مي‌شود و معمولا نسبت به حالت معمول كوتاه قدتر است و قادر به بچه‌دار شدن نيست و اشكالات ديگري نيز دارد.

ساختار كرومواخبار تخصصي به طرق مختلفي مي‌‌تواند تغيير پيدا كند:

حذف: بخشي از كرومواخبار تخصصي از بين رفته يا حذف شده است.

مضاعف شدن: بخشي از كرومواخبار تخصصي مضاعف مي‌شود و به ماده‌ي ژنتيكي اضافي منجر مي‌شود.

جا‌به‌جايي: بخشي از كرومواخبار تخصصي به كرومواخبار تخصصي ديگر منتقل مي‌شود. جابه‌جايي كرومواخبار تخصصيي دو نوع اصلي دارد. در جا‌به‌جايي متقابل، قطعاتي از دو كرومواخبار تخصصي مختلف با هم مبادله مي‌‌شود. در جا‌به‌جايي روبرت‌سوني يك كرومواخبار تخصصي كامل در محل سانترومر به كرومواخبار تخصصي ديگري متصل مي‌شود.

واژگوني: بخشي از كرومواخبار تخصصي شكسته، وارونه مي‌شود و سپس دوباره متصل مي‌شود. درنتيجه‌ي اين پديده، ماده ژنتيكي وارونه مي‌شود.

حلقه‌ها: بخشي از كرومواخبار تخصصي مي‌شكند و حلقه يا دايره‌اي را تشكيل مي‌دهد. اين پديده مي‌تواند با از دست رفتن ماده ژنتيكي همراه باشد يا اينكه ماده ژنتيكي تغييري نكند.

بيشتر ناهنجاري‌هاي كرومواخبار تخصصيي به‌صورت تصادفي در تخمك يا اسپرم اتفاق مي‌افتد. در اين موارد، ناهنجاري در هر سلولي از بدن وجود دارد. اگرچه برخي از ناهنجاري‌ها پس از لقاح رخ مي‌دهد، بنابراين برخي از سلول‌ها داراي ناهنجاري هستند و برخي ديگر ناهنجاري ندارند.

ناهنجاري‌هاي كرومواخبار تخصصيي مي‌تواند از يك والد به ارث برسد (مانند جا‌به‌جايي) يا اينكه در فرد جديد باشد. به همين دليل است كه زماني كه مشخص مي‌شود كودكي داراي نوعي ناهنجاري است، مطالعه‌هاي كرومواخبار تخصصيي غالبا روي والدين

كاريوتايپ فرد دچار سندرم كلاين فلتر (يك كرومواخبار تخصصي X اضافي)

ناهنجاري‌هاي كرومواخبار تخصصيي معمولا زماني اتفاق مي‌افتد كه خطايي در تقسيم سلولي رخ دهد. دو نوع تقسيم سلولي وجود دارد: ميتوز و ميوز.

ميتوز به ايجاد دو سلول منجر مي‌شود كه نسخه‌هايي از سلول اوليه هستند. يك سلول با ۴۶ كرومواخبار تخصصي تقسيم مي‌شود و به دو سلول تبديل مي‌شود كه هريك ۴۶ كرومواخبار تخصصي دارند. اين نوع تقسيم سلولي در سراسر بدن به‌جز اندام‌هاي توليد مثلي اتفاق مي‌افتد. اين همان روشي است كه بيشتر سلول‌هاي تشكيل‌دهنده‌ي بدن ما ساخته و جايگزين مي‌شوند‌.

ميوز به توليد سلول‌هايي منجر مي‌شود كه به‌جاي ۴۶ كرومواخبار تخصصي، نصف كرومواخبار تخصصي‌ها يعني ۲۳ كرومواخبار تخصصي دارند. ميوز در اندام‌هاي توليد مثل رخ مي‌دهد و به تشكيل تخمك و اسپرم مي‌انجامد.

در هر دو فرايند، قرار است كه درنهايت، در سلول‌هاي حاصل تعداد صحيح كرومواخبار تخصصي‌ها برقرار شود. البته خطا در تقسيم سلولي مي‌تواند به تشكيل سلول‌هايي منجر شود كه نسخه‌هاي كمتر يا بيشتري از كرومواخبار تخصصي‌ها دارند. خطا همچنين مي‌تواند هنگام مضاعف شدن كرومواخبار تخصصي‌ها پيش آيد.

عوامل ديگري كه مي‌توانند خطر بروز ناهنجاري‌هاي كرومواخبار تخصصيي را افزايش دهند، عبارت‌اند از:

سن مادر: زنان با تمام تخمك‌هايي كه در طول عمر خود خواهند داشت، متولد مي‌شوند. برخي پژوهشگران بر اين باورند كه با افزايش سن، خطاهايي در ماده ژنتيكي تخمك ظاهر مي‌شود. زنان مسن‌تر نسبت به زنان جوان‌تر در معرض خطر بالاتر به دنيا آوردن نوزادان داراي ناهنجاري‌هاي كرومواخبار تخصصيي هستند. از آنجا كه مردان در سراسر زندگي خود اسپرم جديد توليد مي‌كنند، سن پدر خطر ناهنجاري‌هاي كرومواخبار تخصصيي را افزايش نمي‌دهد.

محيط: اگرچه شواهد قطعي وجود ندارد كه عوامل محيطي خاص موجب ناهنجاري‌هاي كرومواخبار تخصصيي مي‌شوند، بااين‌حال ممكن است محيط نقشي در وقوع خطاهاي ژنتيكي داشته باشد.