از اينستاگرام تا تيك تاك؛ تكامل شبكه هاي اجتماعي در دهه ۲۰۱۰
مدت كوتاهي پس از نيمه‌شب ۶ اكتبر ۲۰۱۰، به وقت اقيانوس آرام، اپليكيشن جديدي به‌نام اينستاگرام در اپ‌استور اپل قرار گرفت. اينستاگرام را كه تيم كوچكي طراحي و توليد كرده بود، درست در همان لحظه‌ي آپلود چند مرتبه دانلود شد و تا ساعت ۶ صبح، گزارش‌هاي ترافيك و اختلال سرور به‌شدت تيم استارتاپي اينستاگرام را شگفت‌زده كرد.
اينستاگرام در كمتر از يك هفته به بيش از ۱۰۰ هزار متخصص رسيد و ركورد پرسرعت‌ترين اپليكيشن ازانديشه متخصصين توسعه را ازآنِ خود كرد. تا ماه دسامبر، تعداد حساب‌هاي اينستاگرام به يك‌ميليون رسيد. طبق پيش‌بيني كوين سيستروم، هم‌بنيان‌گذار اينستاگرام، «برقراري ارتباط ازطريق عكس» در سال‌هاي آينده افزايش خواهد يافت.
تا انتهاي دهه، اينستاگرام از مرز يك‌ميليارد متخصص عبور كرد و حالا يكي از پايدارترين شركت‌هاي فناوري در سراسر جهان است. اينستاگرام به‌دنبال شكست رقيب جديدي به‌نام تيك‌تاك (TikTok) است كه به‌سرعت در حال پيشرفت است و به‌انديشه متخصصين مي‌رسد سرعت رشد آن مانند اينستاگرام در اوايل دهه‌ي ۲۰۱۰ باشد.
هم‌بنيان‌گذاران اينستاگرام، مايك كريگر (چپ) و كوين سيستروم در دفتر خود در سانفرانسيسكو، سال ۲۰۱۱
تكامل اينستاگرام در طول اين دهه، انعكاسي از تكامل چشم‌انداز وسيع‌تر شبكه‌هاي اجتماعي است. درست زماني‌كه فرصت رقابت استارتاپ‌هاي كوچك با غول‌هاي فناوري فراهم شده بود، اينستاگرام با موفقيتي چشمگيري در اپ‌استور كار خود را آغاز كرد. در سال ۲۰۱۲، فيسبوك براي تحكيم خود در صنعت فناوري، اينستاگرام را با مبلغ يك‌ميليارد دلار تصاحب كرد.
در سال‌هاي اخير، اينستاگرام به كپي‌برداري از امكانات شبكه‌هاي رقيبي مثل اسنپ‌چت و تيك‌تاك مشغول بوده است تا بدين‌ترتيب خود را با عادت‌هاي متخصصان تطبيق دهد. اينستاگرام نيز مانند شركت والد خود، با ابعاد تاريك پلتفرم ازجمله اطلاعات نادرست تا آزار و اذيت الكترونيك روبه‌رو شده است. جاش ميلر، سرپرست سابق محصول فيسبوك مي‌گويد:
وقتي اينستاگرام آغاز به كار كرد، افراد مي‌توانستند بدون نياز به تأييد، يكديگر را دنبال كنند و تصاوير را با گروه وسيعي از افراد به‌اشتراك بگذارند.
امروزه، اينستاگرام مانند بسياري از شبكه‌هاي اجتماعي، بر پست‌هاي زودگذر و تماشاي ويدئوهاي ۱۵ ثانيه‌اي و گزينه‌هايي براي اشتراك‌گذاري خصوصي اطلاعات متمركز است.
چشم‌انداز تكامل شبكه‌هاي اجتماعي در دهه‌ي ۲۰۱۰
- ۲۰۱۰: اينستاگرام در ماه اكتبر منتشر شد و به‌سرعت به يك‌ميليون متخصص رسيد.
- ۲۰۱۱: اسنپ‌چت و گوگل پلاس، آغاز به كار كردند. تنها يكي از آن‌ها از اين دهه جان سالم به در بردند.
- ۲۰۱۲: فيسبوك با مبلغ يك‌ميليارد دلار اينستاگرام را تصاحب كرد كه آن زمان مبلغ هنگفتي محسوب مي‌شد. همچنين، فيسبوك به آمار يك‌ميليارد متخصص فعال در ماه رسيد. اين آمار تا انتهاي دهه از مرز دوميليارد متخصص عبور كرد.
- ۲۰۱۳: سهام توييتر به‌شكل عمومي عرضه شد؛ اما در وال‌استريت با اشكال روبه‌رو شد و سرمايه‌گذاران متوجه شدند تعداد مخاطبان آن با فيسبوك مقايسه‌كردني نيست. طبق گزارش مجله‌ي وال‌استريت، اسنپ‌چت پيشنهاد تصاحب سه‌ميليارد دلاري فيسبوك را رد كرد.
- ۲۰۱۴: فيسبوك واتساپ را با مبلغ حيرت‌انگيز ۲۲ ميليارد دلار خريد و قدرت خود را در بازار شبكه‌هاي اجتماعي تحكيم كرد.
- ۲۰۱۵: شبكه‌ي اجتماعي Friendster با شعار «چشم‌انداز روي به تكامل در صنعت پرچالش» بسته شد و برخلاف انتظار به مشاركت چنداني نرسيد.
- ۲۰۱۶: فيسبوك و توييتر و گوگل به مبارزه با گسترش اطلاعات غلط در انتخابات رياست‌جمهوري ۲۰۱۶ آمريكا رفتند.
- ۲۰۱۷: توييتر به كار اپليكيشن Vine خاتمه داد. Vine اپليكيشن محبوبي براي اشتراك‌گذاري ويدئوكليپ‌هاي ۶ ثانيه‌اي بود. استارتاپ چيني ByteDance پلتفرم لب‌خواني Musical.ly را تصاحب و متخصصان آن را به تيك‌تاك منتقل كرد.
- ۲۰۱۸: رسوايي داده‌اي كمبريج آناليتيكا و بازخواست فيسبوك و توييتر و گوگل به‌دليل ريسك حريم خصوصي مهم‌ترين اتفاق آن سال بود.
- ۲۰۱۹: اليزابت وارن خواستار تجزيه‌ي فيسبوك و جداسازي آن از اينستاگرام و واتساپ شد.
لوگو اينستاگرام در سال ۲۰۱۲
زماني‌كه فيسبوك، تنها برنده‌ي ميدان بود
در زمان انتشار اينستاگرام، فيسبوك بازيگر اصلي شبكه‌هاي اجتماعي بود؛ اما به‌اندازه‌ي امروز بر دنياي شبكه‌هاي اجتماعي تسلط نداشت و ديگر غول‌هاي فناوري ازجمله گوگل و اپل هم براي ساخت شبكه‌هاي اجتماعي خود تلاش مي‌كردند. اسنپ‌چت در سال ۲۰۱۱ منتشر شد و توييتر در سال ۲۰۰۶ و بدين‌ترتيب، شبكه‌هاي اجتماعي به هم‌زيستي با يكديگر پرداختند. محدوده‌ي انتخاب متخصصان در طول ۲۴ ساعت روز افزايش يافت و فيسبوك موفقيت خود را در جلب توجه متخصص ثابت كرد.
گوگل در اين دهه به فعاليت گوگل‌پلاس پايان داد و Ping، شبكه‌ي اجتماعي متمركز بر موسيقي اپل، هرگز به موفقيت نرسيد. همچنين، مخاطبان توييتر به ۳۰۰ ميليون متخصص ماهانه رسيدند كه اختلاف چشمگيري با ۲/۴۵ ميليارد متخصص ماهانه‌ي فيسبوك داشت. اسنپ‌چت كه در مدت يك دهه با محتواي متحرك به محبوبيت رسيده است، ثابت كرد بازار آن متمركز است نه گسترده. دبرا آهو ويليامسون، تحليلگر اصلي بازاريابي eMarkete مي‌گويد:
وقتي اسنپ‌چت منتشر شد، روش كاملا متفاوتي براي برقراري ارتباط در پيش گرفت. اين شبكه‌ي اجتماعي به‌شكل گسترده‌اي روش برقراري ارتباط جوانان را متحول كرده است؛ اما مانند فيسبوك نتوانست بر گروه‌هاي سني بالاتر تأثير بگذارد.
تا انتهاي دهه، صنعت شبكه‌هاي اجتماعي به يكپارچگي بيشتري رسيد. فيسبوك پس از تصاحب اينستاگرام، در سال ۲۰۱۴ نيز پلتفرم پيام‌رسان واتساپ را به مبلغ ۲۲ ميليارد دلار تصاحب كرد. طبق گزارش‌ها، فيسبوك در سال ۲۰۱۳ تلاش كرد اسنپ‌چت را با مبلغ سه‌ميليارد دلار بخرد؛ اما ايوان اشپيگل، بنيان‌گذار و مديرعامل اسنپ‌چت، اين پيشنهاد را رد كرد.
در نيمه‌ي دوم دهه‌ي ۲۰۱۰، تعدادي از اپليكيشن‌هاي جديد شبكه‌ي اجتماعي منتشر شدند؛ اما برخلاف اينستاگرام و اسنپ‌چت، هرگز نتوانستند به رقيبي واقعي براي فيسبوك تبديل شوند. اين اپليكيشن‌ها عبارت‌اند از: Ello ،Peach ،Meerkat ،Mastodon و Vero.
بسياري از شبكه‌هاي اجتماعي جديد به‌دليل كمبود مخاطب شكست خوردند
به‌انديشه متخصصين مي‌رسيد اينستاگرام حتي پس از تصاحب هم روحيه‌ي مستقل خود را حفظ كند. جان بارنت در سال ۲۰۱۴ به‌عنوان مدير محصول به اينستاگرام پيوست. وي دراين‌باره مي‌گويد:
فيسبوك به اينستاگرام اجازه داد مانند جزيره‌اي كوچك، اندكي متفاوت از فيسبوك عمل كند.
اين روند مدت زيادي طول نكشيد. در سال ۲۰۱۸، سيستروم و مايك كريگر، هم‌بنيان‌گذاران اينستاگرام، اين شركت را به‌دليل افزايش تنش با مارك زاكربرگ ترك كردند. فيسبوك اخيرا كلماتي مثل from Facebook را به اپليكيشن اينستاگرام اضافه كرده است و حالا كاركنان روابط‌عمومي اينستاگرام را كاركنان «شركت فيسبوك» مي‌خواند.
فيسبوك با دراختيارداشتن اپليكيشن خود، اينستاگرام، واتساپ و مسنجر، چهار پلتفرم دارد كه هركدام بيش از يك‌ميليارد متخصص دارند. امروزه، بسياري از سياست‌مداران به‌دنبال تجزيه‌ي فيسبوك هستند. براي مثال، اليزابت وارن، كانديدا دموكرات رياست‌جمهوري آمريكا، معتقد است فيسبوك بايد از اينستاگرام مستقل شود. افزون‌براين، وجهه‌ي فيسبوك به‌دليل رسوايي‌هاي كمبريج آناليتيكا براي دريافت داده‌هاي شخصي بيش از ۸۷ ميليون متخصص فيسبوكي خراب و به هوشياري درباره‌ي حريم خصوصي در ميان شركت‌هاي فناوري منجر شده است.
سخنراني مارك زاكربرگ، مديرعامل فيسبوك، در كنفرانس توسعه‌دهندگان F8 اين شركت در سال ۲۰۱۰
ظهور تيك‌تاك
با نزديك‌شدن به پايان دهه‌ي ۲۰۱۰، شركت‌هاي شبكه‌ي اجتماعي رويكردي تدافعي در پيش گرفتند. آن‌ها كه زماني روش‌هايي سرگرم‌كننده و سودمند براي تماس با دوستان و خانواده بودند، به‌دليل گسترش اطلاعات نادرست، دخالت در انتخابات، همراهي‌نكردن از حريم خصوصي و دلايل ديگري مانند اعتياد به صفحه‌‌نمايش و آزار و اذيت الكترونيك، موجي از انتقادات را برانگيختند. درنتيجه، اينستاگرام و فيسبوك درباره‌ي تعداد لايك‌ها و تأثير آن بر سلامت ذهني افراد تجديدانديشه متخصصين كردند و توييتر هم در حال مطالعه روش‌هايي براي بهبود سلامت ذهني است. ناگفته نماند يوتيوب نيز به‌دنبال خلاصه‌سازي نمايش تعداد مشتركانش است تا به نگراني‌هاي استرس‌زاي توليدكنندگان ويدئويي پايان دهد.
باور به سودمندي اتصال و ساخت پلتفرم‌هاي اشتراك‌گذاري اطلاعات، امروزه به اشكالي جدي تبديل شده است و به‌دنبال اين اشكالات، پلتفرم تيك‌تاك ظهور كرد. اين اپليكيشن كه در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، در مدت كوتاهي به بازخورد و محبوبيت گسترده‌اي رسيد. تيك‌تاك يادآور Vine، سرويس محبوب ويدئو ۶ ثانيه‌اي بود كه توييتر منتشرش كرد و در سال ۲۰۱۷ به كار خود پايان داد.
تيك‌تاك تقريبا ۱/۶ ميليارد بار در سراسر جهان دانلود شد
كاربران تيك‌تاك مي‌توانند در زمينه‌هايي مثل آشپزي و رقص و لب‌خواني ويدئو به‌اشتراك بگذارند. اغلب اين ويدئوها موسيقي پس‌زمينه دارند. مشابه اينستاگرام، متخصصان تيك‌تاك مي‌توانند افراد ديگري را دنبال كنند و براي ويدئوها «قلب» يا كامنت بگذارند؛ اما شباهت‌ها به همين‌جا متوقف مي‌شوند. ناتالي بازاروا، استاديار دانشگاه كرنل و پژوهشگر شبكه‌هاي اجتماعي، مي‌گويد تيك‌تاك با فيسبوك و اينستاگرام كاملا متفاوت است:
چيزي به اسم ايجاد اتصال اجتماعي در اين شبكه وجود ندارد؛ بلكه از الگوريتم‌هايي براي پيداكردن محتواي جذاب استفاده مي‌شود. اين پلتفرم مبتني‌بر سرگرمي است.
تيك‌تاك شبكه‌ي اجتماعي مبتني‌بر سرگرمي است، نه دوستيابي
همين تفاوت زمينه‌ساز محبوبيت تيك‌تاك شد و طبق داده‌هاي Sensor Tower، اين اپليكيشن تاكنون درحدود ۱/۶ ميليارد بار در سطح جهان نصب شده است. جالب اينجا است كه تيك‌تاك بخشي از محبوبيت خود را مديون اينستاگرام است؛ زيرا اين استارتاپ رقباي خود را پر از تبليغات خود كرده بود.
موفقيت تيك‌تاك انديشه متخصصين فيسبوك و اينستاگرام را به‌خود جلب كرد و آن‌ها كپي‌هاي خود از اين اپليكيشن را منتشر كردند. فيسبوك در سال ۲۰۱۸، اپليكيشني به‌نام Lasso را منتشر كرد كه امكان توليد و اشتراك‌گذاري ويدئوهاي كوتاه همراه‌با موسيقي و جلوه‌هاي دوربين را به متخصصها مي‌دهد. در آغاز سال نيز، اينستاگرام ابزار جديدي به‌نام Reels را در برزيل براي اشتراك‌گذاري ويدئوهاي ۱۵ ثانيه‌اي همراه‌با موسيقي منتشر كرد.
تكامل شبكه‌هاي اجتماعي در دهه‌ي ۲۰۱۰
از انديشه متخصصينات الفتريا كوري، تحليلگر پژوهش‌هاي ABI، بزرگ‌ترين تحولات فناوري در اين دهه، شبكه‌هاي اجتماعي، بهبود دوربين‌هاي تلفن هوشمند، واقعيت افزوده و قابليت اتصال پرسرعت بودند كه امكان آپلود استوري‌ها يا ويدئوهاي تيك‌تاك را تنها در چند ثانيه فراهم مي‌كنند.
با‌توجه‌با موارد يادشده، كوري معتقد است فناوري 5G ظرفيت فراواني براي بهبود بيشتر شبكه‌هاي اجتماعي دارد و مي‌تواند راه را براي بازي‌هاي جامع و محتواي تعاملي‌تر هموار كند. طبق پيش‌بيني ميلر، سرپرست سابق محصول فيسبوك، فناوري دهه‌ي آينده انسان‌ها را به يكديگر نزديك مي‌كند؛ گويي كه حس مي‌كنند كنارهم حضور دارند. او مي‌گويد:
بسياري از تجربه‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي ما نتيجه‌ي جاي‌گذاري ناقص موجوديت اشخاص هستند. به‌سختي مي‌توان پيشرفت‌هاي سخت‌افزاري را پيش‌بيني كرد؛ اما اميدوارم روزي در آپارتمان خود در بروكلين نشسته باشم و بتوانم با مادرم كه كنارم نشسته است، در لس‌آنجلس غذا بخورم.
هم انديشي ها