واكسن ويروس كرونا شايد به شكل اسپري بيني عرضه شود
يكي از بيش از ۱۵۰ واكسن ويروس كرونا كه در سرتاسر جهان درحال توسعه است، به شكل اسپري بيني طراحي مي‌شود. در طول تاريخ، بيشتر واكسن‌ها اغلب ازطريق تزريق در بازوي بالايي وارد بدن شده‌اند و موفقيت قابل‌توجهي داشته‌اند. اما برخي متخصصان مي‌گويند هنگام محافظت از افراد دربرابر پاتوژن‌هايي مانند ويروس كرونا كه به مجاري هوايي حمله مي‌كنند، لاخبار تخصصيا تزريق داخل عضلاني بهترين استراتژي نيست. اوري آگوست، ايمونولوژيست دانشگاه كرنل گفت: «وقتي ما پاتوژن‌ها را مجزا و به گونه‌اي وارد بدن مي‌كنيم كه مطابق با روشي نيست كه سيستم ايمني به‌طور طبيعي با آن‌ها برخورد مي‌كند، ايده‌آل نيست. اين روش با اين خطر همراه است كه پاسخ ايمني مناسبي توليد نشود.»
بسياري از ميكروب‌ها ازجمله ويروس كرونا ازطريق مخاط وارد بدن مي‌شوند (بافت‌هاي نرم و مرطوب كه بيني، دهان، ريه‌ها و مجراي گوارشي را مي‌پوشانند) و موجب آغاز يك پاسخ ايمني منحصربه‌فرد از جانب سلول‌ها و مولكول‌هاي موجود در اين بافت مي‌شود. واكسن‌هاي داخل عضلاني عموما در ايجاد پاسخ مخاطي خوب عمل نمي‌كنند و به جاي آن بايد متكي‌بر بسيج سلول‌هاي ايمني از مناطق ديگر به محل عفونت باشند. با توجه به قدرت و گسترش سريع ويروس كرونا، برخي مي‌گويند علاوه‌بر واكسن‌هاي استاندارد، توسعه‌ي واكسن‌هايي براي مجاري هوايي نيز منطقي به‌انديشه متخصصين مي‌رسد. آكيكو ايوازاكي ايمونولوژيست دانشگاه ييل گفت: «با دانستن ميزان قدرت پاسخ‌هاي مخاطي دربرابر يك پاتوژن ويروسي، فكر كردن درمورد واكسن‌هاي مخاطي ايده‌آل خواهد بود.»
چندين گروه پژوهشي ازجمله تيم‌هايي در كشورهاي آمريكا، كانادا و هلند درحال كار روي واكسن‌هايي عليه ويروس كرونا هستند كه به شكل اسپري بيني استعمال مي‌شوند. چندين شركت نيز ازجمله شركت بيوتكنولوژي آمريكايي واكسارت درحال تهيه‌ي فرمولاسيون‌هاي خوراكي است كه محتواي خود را به سطح غني از مخاط ديگري يعني پوشش اسفنجي روده تحويل مي‌دهند.
به‌گفته‌ي ديپتا باهاتچاريا، ايمونولوژيست دانشگاه آريزونا، انتظار مي‌رود كه واكسن‌هاي مخاطي همه‌ي قابليت‌هاي رقباي داخل عضلاني خود را داشته باشند و علاوه‌بر‌اين، به محض رسيدن به بدن حمله‌ي چندجانبه‌اي را عليه ويروس كرونا آغاز كنند.
در شرايط ايده‌آل، هر دو نوع واكسن موجب پاسخي در خون خواهند شد. براي مثال، سلول‌هاي B به‌سرعت آنتي‌بادي‌ها را توليد خواهند كرد كه شامل يك نوع قدرتمند مبارزه‌كننده با بيماري است كه ايمنوگلوبين G يا IgG نام دارد و در جستجوي مهاجمان در بدن به گردش درمي‌آيد. سلول‌هاي ديگر كه سلول‌هاي T نام دارند يا به سلول‌هاي B در توليد آنتي‌بادي‌ها كمك مي‌كنند يا سلول‌هاي عفوني را مورد جستجو قرار داده و آن‌ها را از بين مي‌برند. اما واكسن‌هايي كه درون بيني يا دهان اسپري مي‌شوند، همچنين موجب به كار انداختن مجموعه‌ي ديگري از سلول‌هاي ايمني مي‌شوند كه در اطراف بافت‌هاي مخاطي قرار دارند. سلول‌هاي B كه در اين مناطق ساكن هستند، مي‌توانند نوع ديگري از آنتي‌بادي را كه IgA ناميده مي‌شود، ايجاد كنند كه نقش بزرگي در از بين بردن پاتوژن‌هاي مجاري هوايي و روده دارد. سلول‌هاي T در اين مناطق مي‌توانند ويژگي‌هاي پاتوژن‌هاي خاص را به خاطر بسپارند و سپس بقيه‌ي عمر گشت‌زني خود را در مناطقي بگذارنند كه براي اولين‌بار با آن پاتوژن‌ها مواجه شدند.
به‌انديشه متخصصين مي‌رسد اين پاسخ‌هاي ايمني مخاطي اساس موفقيت واكسن فلج اطفال خوراكي باشد كه حاوي فرم ضعيف‌شده‌اي از ويروس فلج اطفال است كه به بيشتر كشورهاي جهان در ريشه‌كن كردن فلج اطفال كمك كرده است. وقتي اين واكسن در دهه‌ي ۱۹۶۰ مورد استفاده قرار گرفت، از بسياري جهات پيشرفت قابل‌توجهي نسبت‌به نوع تزريقي آن به شمار مي‌رفت زيرا موجب آغاز پاسخ ايمني در روده مي‌شد، يعني همان جايي كه ويروس در آن رشد مي‌كند. به‌انديشه متخصصين مي‌رسيد ميكروب در بدن كساني كه واكسن خوراكي را دريافت مي‌كردند، حتي پيش از اينكه نشانه‌هاي آن را احساس كرده يا ميكروب را به ديگران منتقل كنند، از بين برود. دكتر آنا دوربين، متخصص واكسن در دانشگاه جانز هاپكينز گفت: «اين واكسني شگفت‌انگيز بود كه انتقال فلج اطفال را متوقف كرد.» او با اشاره به آستانه‌ي جميعتي كه براي پيشگيري از گسترش يك پاتوژن لازم است، گفت: «اين واكسن به ايجاد ايمني جمعي كمك كرد.»
واكسن‌هايي كه ازطريق عضلات به بدن تحويل داده مي‌شوند، ازانديشه متخصصين واداشتن بدن به توليد آنتي‌بادي‌هايي مانند IgG در جريان خون عالي هستند. اگر پاتوژني ظاهر شود، گروهي از اين مولكول‌هاي آماده‌باش براي رسيدن به آن به حركت درمي‌آيند. براي بسياري از عفونت‌هاي تنفسي اين به اندازه‌ي كافي خوب است. دكتر ايوازاكي گفت: «اكثر واكسن‌هاي تنفسي مانند واكسن سرخك به‌صورت داخل عضلاني داده مي‌شوند و اين نوع واكسن اثر دارد. اگر آنتي‌بادي‌هاي كافي به سطح مخاطي مناسب برسند، نحوه‌ي القاي آن‌ها واقعا اهميتي ندارد.»
با‌اين‌حال، تكيه‌بر اين استراتژي به تنهايي مي‌تواند خطرناك باشد و كمي شبيه محافظت از امنيت يك بانك در هر ورودي به جز يكي است كه سارق به احتمال بيشتر ازطريق آن نفوذ خواهد كرد. نگهبانان پس از زنگ هشدار مي‌توانند مداخله كرده و او را بگيرند اما تا آن زمان احتمالا خساراتي نيز وارد شده است. دكتر باهاتچاريا گفت: «اين عمدتا مسئله‌ي زمان‌بندي است. اگر شما سلول‌ها و مولكول‌هاي در گردش داشته باشيد، آن‌ها نهايتا عفونت را پيدا مي‌كنند. اما ترجيح مي‌دهيد پاسخ فوري‌تري داشته باشيد.»
دكتر دوربين گفت بدون يك پاسخ مخاطي قوي، واكسن‌هاي تزريقي با احتمال كمتري ممكن است ايمني استريل‌كننده فراهم كنند. ايمني استريل‌كننده اشاره به پديده‌اي دارد كه در آن پاتوژن قبل از اينكه بتواند سلول‌ها را عفوني كند، از بدن پاكسازي شود. افراد واكسينه‌شده ممكن است دربرابر ابتلا به بيماري شديد محافظت شوند اما هنوز مي‌توانند آلوده بوده، نشانه‌هاي خفيف بيماري را نشان داده و گاهي مقادير كمي از ميكروب را به ديگران منتقل كنند.
واكسن اسپري بيني عليه آنفلوانزاي خوكي در مدرسه‌ي ابتدايي در ميامي در سال ۲۰۰۹
البته به كار انداختن قابل اطمينان ايمني مخاطي ساده نيست و واكسن‌هايي كه به‌طور خاص آن‌ها را مورد هدف قرار مي‌دهند، با معايبي همراه هستند. اگرچه نشان داده شده است واكسن FluMist كه نوعي واكسن آنفولانزا است كه به شكل اسپري بيني استعمال مي‌شود، نسبت‌به واكسن هاي تزريقي آنفولانزا در كودكان كم سن و سال بهتر عمل مي‌كند، عملكرد آن در افراد بزرگسال كم‌رنگ‌تر است. همچنين واكسن فلج اطفال خوراكي با تعداد بسيار كمي از موارد فلج اطفال همراه بوده است، به‌خاطر آن كه ويروس ضعيف‌شده‌ي موجود در محصول جهش پيدا كرده است.
طراحي واكسن مخاطي با مواد كم‌خطرتر مانند ويروس‌هاي غيرفعال شده يا مواد ژنتيكي مي‌تواند بر اين اشكال غلبه كند. اما اين فرمولاسيون‌ها مي‌توانند آنقدر ضعيف باشند كه پاسخ ايمني ماندگاري را سبب نشوند. دكتر دوربين گفت: «شما مي‌خواهيد واكسن به اندازه‌ي كافي قوي باشد تا وارد بدن شده و كارهاي لازم را انجام دهد اما موجب نشانه‌هاي زيادي نشود. اين واقعا توازني دشوار است.»
همچنين پژوهشگران دانش كاملي درمورد ايمني مخاطي ندارند. از طرف ديگر، درمقايسه‌با واكسن‌هاي تزريقي، فناوري‌هاي ثابت‌شده‌ي كمتري براي توسعه‌ي واكسن‌هاي بيني و خوراكي وجود دارد. دكتر آگوست گفت همه‌ي اين عوامل مي‌توانند زمان توسعه‌ي واكسن را طولاني كنند. اين بدان معنا است كه دستورالعمل‌هاي مخاطي ممكن است جزء اولين نسل واكسن‌هاي كرونا نباشند. اما به‌گفته‌ي او، شايد دليل بيشتري براي سرمايه‌گذاري زودتر روي آن‌ها باشد.
هم انديشي ها