فضانوردان آپولو 11 دقيقا چه زماني روي ماه گام نهادند؟
مأموريت آپولو ۱۱، يك شاهكار فوق‌العاده دقيق تاريخ بشري بود. موشك ساترن ۵ كه با حداكثر سرعت حدود ۱۶ كيلومتر در ثانيه پرواز مي‌كرد، در صورت وقوع حتي كوچك‌ترين خطاي ناوبري ناگهاني، مي‌توانست از مسير خارج شود و فاجعه‌اي ناگوار را رقم بزند. در همين حال، پس از جدا شدن فضاپيما از موشك، اعضاي مركز كنترل مأموريت در هيوستون از فاصله‌ي حدود ۳۸۶ هزار كيلومتري، موقعيت فضاپيما را براي هر ۱۰ متري رديابي مي‌كردند. كامپيوتر گردونه فرماندهي و خدمات آپولو مي‌توانست زمان را به‌صورت ميلي‌ثانيه محاسبه كند و با همه‌ي اين دقت خارق‌العاده، هنوز كسي به درستي نمي‌داند كه نيل آرمسترانگ دقيقا در چه لحظه‌اي اولين قدم خود را روي ماه گذاشت.
آرمسترانگ «گام كوچك» خود را روز ۲۰ ژوئيه ۱۹۶۹ (۲۹ تير ماه سال ۱۳۴۸) يعني ۵۰ سال قبل روي ماه گذاشت. اين مرحله پس از ساعت ۱:۵۶ دقيقه‌ي آن شب به وقت ايالات شرقي آمريكا اتفاق افتاد. آرمسترانگ در آن لحظه اعلام كرد: «بسيار خب، مي‌خواهم از گردونه‌ي ماه‌نشين پايين بيايم.» و سپس جمله‌ي مشهور خود را گفت: «اين گامي كوچك براي انسان و جهشي بزرگ براي بشريت است.» يا به تعبير بهتر: «گامي كوچك براي يك انسان و جهشي بزرگ براي بشريت است.»
نيل آرمسترانگ با لباس فضانوردي در حال تمرين براي فرودن آمدن از نردبان گردونه ماه‌نشين و گذاشتن اولين قدم‌ها روي ماه
در لحظه‌اي بين اين دو جمله كه حدود ۸ ثانيه طول كشيد، او به اولين انساني بدل شد كه روي ماه قدم برمي‌دارد. اما قدم گذاشتن روي ماه دقيقا در چه لحظه‌اي انجام شد؟ جالب است كه هنوز بعد از گذشت نيم قرن، اختلاف‌انديشه متخصصينهاي زيادي در اين مورد وجود دارد و شايد لحظه‌ي دقيق فرود انسان روي ماه هيچ‌وقت مشخص نشود!
شب فرود، ناسا به رسانه‌ها اعلام كرد كه آرمسترانگ در ساعت ۱۰:۵۶:۲۰ بعد از ظهر روي ماه قدم گذاشته است و نيويورك تايمز نيز صبح روز بعد همين زمان را در صفحه نخست چاپ كرد. گزارش زمان واقعي كه از فضا به زمين مخابره شده بود، نشان مي‌دهد كه آرمسترانگ زماني بين ۱۰:۵۶:۴۳ تا ۱۰:۵۶:۴۶ گام‌هايش روي ماه را گذاشته است. زماني‌كه متن گزارش مأموريت آپولو ۱۱ ناسا در نوامبر همان سال (آذر ۱۳۴۸) در رسانه‌ها منتشر شد، چنين شرح داده شد كه اولين تماس نيل آرمسترانگ با خاك ماه، ۵ ثانيه زودتر يعني در ساعت ۱۰:۵۶:۱۵ انجام گرفته است.
شايد لحظه‌ي دقيق فرود انسان روي ماه هيچ‌وقت مشخص نشود
به اين ترتيب، متخصص كارشناسان به اين نتيجه رسيدند زماني‌كه ناسا در اختيار خبرنگاران گذاشته، از كمترين درجه‌ي اعتبار (به لحاظ دقت) برخوردار بوده است. و در همين حال، ناسا توجه زيادي به گزارش مأموريت نشان نداده كه مشخصا از مملو از خطاي انساني بوده است. برخي حتي گزارش مأموريت را زير سؤال برده‌اند كه لازمه‌ي آن ماه‌ها تجزيه و تحليل اطلاعات، گزارش‌ها و مصاحبه‌هاي خدمه‌ي مأموريت بوده است. هيكو كافن، مهندس نرم‌افزار آلماني و از شيفتگان فضا، يكي از اين دست افراد است.
از سمت چپ به راست: فرمانده مأموريت آپولو ۱۱، نيل آ. آرمسترانگ، خلبان گردونه فرماندهي مايكل كالينز و خلبان گردونه ماه‌نشين ادوين باز آلدرين
كافن ابتدا در سال ۲۰۰۹ متوجه اين اختلاف زماني شد. او در آن زمان تلاش مي‌كرد كه يك ردياب زمان را براي چهلمين سالگرد فرود انسان روي ماه مورد استفاده قرار دهد. هنگامي كه كافن تلاش كرد تا متن گزارش مخابره شده به زمين را با يك نسخه‌ي تصويري صوتي اين رويداد مطابقت دهد، متوجه شد كه گزارش مأموريت اندكي عقب است و همين نشان مي‌داد كه يكي از مهم‌ترين سوابق ثبت شده از اولين گام آرمسترانگ روي كره ماه اشتباه بوده است. كافن فرود روي ماه را محتملا «بزرگ‌ترين دستاورد بشريت» مي‌دانست و به همين دليل از اينكه ناسا اين نقطه عطف تاريخي را با دقت بيشتري ثبت نكرده، كاملا دلسرد شده بود. او در سال ۲۰۱۱، شروع به تجزيه و تحليل متن گزارش و ويدئوهاي مأموريت كرد تا زمان قطعي قدم گذاشتن اولين انسان روي ماه را محاسبه كند.
اما موانع زيادي سر راه كافن بودند. ماه فاصله زيادي با زمين دارد و حتي نور هم نياز به ۳۰۰ هزار كيلومتر بر ساعت دارد تا از نقطه‌اي به نقطه‌ي ديگر برود. به همين ترتيب، اطلاعات صوتي و تصويري رسيده به تلويزيون‌هاي آنالوگي كه حدود ۵۰۰ ميليون را پاي خود نگه داشته بودند تا فرود آرمسترانگ از نردبان گردونه‌ي ماه‌نشين را تماشا كنند نيز از همين قاعده تبعيت مي‌كردند. علاوه بر اين، زمان لازم براي پردازش اين اطلاعات و تأخير بين لحظه‌اي كه آرمسترانگ روي ماه قدم گذاشت و لحظه‌اي كه بينندگان تلويزيوني اين صحنه تاريخي را مشاهده كردند را نيز حساب كنيد.
حتي اگر تأخير را به حساب بياوريم، هماهنگ‌سازي صدا با ويدئو هنوز اشكال دارد، چرا كه به سختي هيچ‌كدام از صداهاي ضبط شده در ويدئو قابل مشاهده هستند. آيا در اين لحظه به‌خصوص قبل از فرود از نردبان، آرمسترانگ كار ديگري (مثلا كوبيدن به يك درام) را انجام داده است! در همين حال، راهي نيست كه مانند فيلم‌هاي سينمايي لب‌هاي گوينده را با صدا هماهنگ كرد.
كافن مي‌گويد:
در نهايت، ما هرگز متوجه نخواهيم شد كه ويدئو و صدا واقعا همگام بوده‌اند.
عكسي از يكي از اولين قدم‌هاي فضانوردان روي ماه كه به دليل نبود باد در ماه براي مدت طولاني دست‌نخورده باقي مانده بود
مورد ديگر كه مشخصا جزء جدانشدني از هر كاري محسوب مي‌شود، همان خطاي انساني است.
بيل بَري، مورخ ناسا در مورد اين اختلاف زماني مي‌گويد:
بايد به ياد داشته باشيم كه قضيه مانند مسابقات شناي المپيك نيست كه دست زدن به ديوار باعث متوقف شدن زمان‌سنج شود. زمان دقيق اولين تماس نيل (آرمسترانگ) با سطح ماه، الزاما موضوع تفاسير بسياري بوده است، چرا كه زمان دقيق از راه دور و با ابزارهايي اندازه‌گيري شده كه قرار نبوده زمان را به‌صورت دقيق و ثانيه‌اي محاسبه كنند.
كافن براي هماهنگ كردن گزارش‌ها و صداها و تصاوير ضبط شده، از آنچه به‌عنوان «فرض‌هاي منطقي» نام مي‌برد، استفاده كرد. اما، اكنون بعد از ۱۰ سال از شروع مطالعه‌هايش، هنوز هم نتوانسته او را به نتيجه‌ي دلخواه برساند. او متوجه شد كه آرمسترانگ، اولين‌بار در ساعت ۱۰:۵۶:۲۵ روي ماه قدم گذاشت كه كاملا با زماني‌كه ناسا آن شب به خبرنگاران گفته بود، تفاوت دارد.
اريك جونز، يكي از پژوهشگران آزمايشگاه ملي لوس آلاموس پس از تحقيقاتي كه براساس تجزيه و تحليل‌هاي كافن انجام داد، اولين تماس با سطح ماه را ۱۰:۵۶:۱۷ دانست. ناسا گزارش نوامبر ۱۹۶۹ را مدانديشه متخصصين قرار داده و بري نيز مي‌گويد كه زمان رسمي ۱۰:۵۶:۱۵ است. نيم قرن مطالعه دقيق ممكن است راه‌حل معقولي در بر نداشته باشد. اما بري يكي از كساني است كه در اين خصوص نگراني ندارد. او گفت:
هنگامي كه شيفتگان فضا و مهندسان ۵۰ سال اطلاعات را براي مطالعه و مطالعه مجدد در اختيار دارند، چنين چيزي اتفاق مي‌افتد.ماجراجويي در جايي كه هيچ‌وقت فرد ديگري به آنجا نرفته، به دنياي ناشناخته‌ها كه از كنجكاوي ذاتي ما نشأت مي‌گيرد، عميقا تأثيربرانگيز است و نگاه من نيز به اين موضوع ژرف‌تر است. دانستن اينكه پياده شدن روي يك كره‌ي ديگر چه زماني اتفاق افتاده، قطعاً براي من نيز مهم است. من معتقدم كه ما بايد همه‌چيز در مورد آن را به بهترين حالت ممكن كه شامل زمان دقيق نيز مي‌شود، بدانيم.
با وجود اين لحظه‌ي سرشار از غرور و تاريخي براي ما انسان‌ها و با وجود اينكه شايد از محدوديت‌هاي اكتشافات انساني پيشي گرفته باشيم، بازهم بايد متوجه باشيم كه ما انسان‌ها هيچ‌وقت نمي‌توانيم مصون از خطا باشيم. وقتي از كافن سؤال مي‌شود كه چرا اين همه ساعت را صرف تجزيه و تحليل يك ثانيه كرده است، او با يكي از نقل‌قول‌هاي سري مأموريت‌هاي آپولو كه از مأموريت آپولو ۱۵ است، پاسخ مي‌دهد. او مي‌گويد: «وقتي كه ديويد اسكات، فرمانده مأموريت آپولو ۱۵ به دشت‌هاي هادلي (محل فرود مأموريت) نگاه مي‌كرد، حقيقتي بنيادين در مورد ماهيت بشر را كشف كرد.» پيگيري مصرانه‌ي كافن همان‌قدر كه شايد بي‌اهميت به انديشه متخصصين مي‌رسد، تلاشي براي پاسخ به سوالي بدون جواب و بيانگر همان ماهيت بنيادين است و شايد هم جامع‌تر از آن چيزي باشد كه فضانورد سابق آپولو ۱۵ گفته بود:
تنها اندكي از ما شانس قدم گذاشتن روي ماه را داريم؛ اما تقريبا همه‌ي ما به‌دنبال يافتن ناشناخته‌ها هستيم.
هم انديشي ها