بيماري آرتروز؛ علل، علائم، پيشگيري و درمان
آرتروز كه گاهي با عنوان بيماري مفصلي «دژنراتيو» يا «آرتريت دژنراتيو» و «استئوآرتريت» (OA) نيز ياد مي‌شود، شايع‌ترين بيماري مزمن مفاصل است. آرتروز روي هر مفصلي تأثير مي‌گذارد؛ اما اغلب در زانوها، ران‌ها، بخش پايين كمر، اتصالات كوچك انگشتان و قاعده‌ي انگشت شست و انگشت بزرگ پا بُروز مي‌كند.
در مفاصل سالم، ماده‌ي لاستيك‌مانندي بهنام غضروف انتهاي هر استخوان را مي‌پوشاند. غضروف براي حركات مفصل‌ها سطحي صاف و سُرخوردني مهيا مي‌كند و مثل بالشتكي بين استخوان‌ها قرار مي‌گيرد. در آرتروز، غضروف‌ها متلاشي مي‌شوند. اين امر موجب ايجاد درد و تورم و اشكال در حركت مفصل مي‌شود. با گذشت زمان و بدترشدن آرتروز، استخوان‌ها ممكن است بشكنند و ساختارهايي بهنام خار استخواني تشكيل شود. قطعاتي از استخوان‌ها يا غضروف‌ها ممكن است جدا شوند و در اطراف مفصل شناور بمانند. در بدن، فرايندي التهابي رخ مي‌دهد و پروتئين‌هايي بهنام سيتوكين و نيز آنزيم‌هاي توليدشده آسيب بيشتري به غضروف وارد مي‌كنند. در مراحل نهايي آرتروز، غضروف از بين مي‌رود و استخوان‌ها روي هم كشيده مي‌شوند و اين امر موجب بُروز آسيب و درد بيشتري مي‌شود.
چه كساني تحت‌تأثير آرتروز قرار مي‌گيرند؟
اگرچه آرتروز در تمام سنين ممكن است بُروز كند، ميزان شيوع آن درميان افراد بالاي ۶۵ سال بيشتر است. عوامل خطرساز رايج در اين زمينه، عبارت‌اند از: افزايش سن، چاقي، داشتن سابقه‌ي آسيب مفصلي، استفاده‌ي بيش‌ازحد از مفاصل، ضعف عضلات ران و استعداد ژنتيكي.
علائم آرتروز كدام‌اند؟
علائم آرتروز بسته به مفاصل تحت‌تأثير و نيز شدت بيماري متغير است. رايج‌ترين علائم آرتروز درد و خشكي مفاصل، مخصوصا اول صبح يا بعد از استراحت است. مفاصل آسيب‌ديده ممكن است بهويژه پس از فعاليت طولاني دچار تورم شوند. اين علائم در طول زمان روي‌هم انباشته مي‌شوند نه اينكه ناگهاني بُروز كنند. برخي از علائم شايع اين بيماري عبارت‌اند از:
تأثير آرتروز روي قسمت‌هاي مختلف بدن
ران‌ها (مفصل ران با لگن): دردي كه در ناحيه‌ي كشاله‌ي ران يا باسن و گاهي در داخل زانو يا ران احساس مي‌شود.
زانوها: احساس ساييدگي يا خراشيدگي هنگام حركت‌دادن زانوها به‌وجود مي‌آيد.
انگشتان دست: خارهاي استخواني در لبه‌ي مفاصل تشكيل مي‌شوند و مي‌توانند موجب تورم، قرمزي، نازكي و شكنندگي انگشتان شوند. همچنين، ممكن است دردي در قاعده‌ي انگشت شست احساس شود.
پاها: درد و شكنندگي در مفصل بزرگ قاعده‌ي انگشت بزرگ پا. گاهي تورم در قوزك پا يا پنجه‌ي پا نيز ديده مي‌شود.
ستون فقرات: آرتروز ستون فقرات، شكستگي غضروف مفاصل و ديسك‌ها در گردن و بخش تحتاني كمر است. گاهي دراثر آرتروز خارهاي استخواني ايجاد مي‌شود كه روي اعصابي فشار وارد مي‌كند كه از ستون فقرات خارج مي‌شوند. اين وضعيت ممكن است موجب ضعف و درد در بازوها يا پاها شود.
درد يا تورم يا حالت خشكي حاصل از بيماري آرتروز انجام كارهاي روزمره را در خانه يا محل كار سخت مي‌كند. حتي انجام برخي از كارها مانند جمع‌كردن رخت‌خواب‌ها، بازكردن درِ ظرف غذا، گرفتن موس كامپيوتر يا رانندگي ناممكن مي‌شود. وقتي مفاصل تحتاني بدن تحت‌تأثير قرار مي‌گيرند، فعاليت‌هايي نظير قدم‌زدن و بالارفتن از پله‌ها و بلندكردن اجسام دشوار مي‌شود. وقتي مفاصل انگشتان دست درگير مي‌شوند، گرفتن و نگه‌داشتن اجسامي مانند مداد يا انجام كارهاي ظريفي مانند كار با سوزن دشوار مي‌شود.
بسياري از مردم اعتقاد دارند اثرهاي آرتروز اجتناب‌ناپذير است؛ بنابراين كاري براي مديريتش انجام نمي‌دهند. علائم آرتروز درصورتي‌كه اقداماتي براي پيشگيري از آسيب به مفاصل، مديريت درد و افزايش انعطاف‌پذيري مفاصل انجام نشود، ممكن است زندگي خانوادگي و اجتماعي و كاري را دچار اشكال كند.
چگونه آرتروز بر سلامتي عمومي تأثير مي‌گذارد؟
درد، كاهش قابليت حركت، اثرهاي جانبي داروها و ديگر عوامل وابسته به آرتروز مي‌توانند به بُروز اثرهاي منفي روي سلامتي منجر شوند كه مستقيما ارتباطي با بيماري مفصلي ندارد.
ديابت و بيماري قلبي: درد زانو يا ران مي‌تواند بي‌تحركي زندگي را سبب شود كه حاصلش افزايش وزن و چاقي است. داشتن اضافه‌وزن يا چاقي به بُروز ديابت و بيماري قلبي و افزايش فشارخون منجر مي‌شود.
افتادن: ميزان افتادن در افراد مبتلا به آرتروز ۳۰ درصد بيشتر است و خطر شكستگي استخوان در آن‌ها درمقايسه‌با افراد سالم ۲۰ درصد بيشتر است. افراد مبتلا به آرتروز عوامل خطرسازي مانند كاهش عملكرد و ضعف ماهيچه و اشكال در تعادل دارند كه موجب مي‌شود احتمال افتادن آن‌ها بيشتر شود. همچنين، اثرهاي جانبي حاصل از داروهايي كه براي تسكين درد تجويز مي‌شوند،ممكن است در افتادن فرد نقش داشته باشند. داروهاي مسكّن خواب‌آور ممكن است موجب سرگيجه و بي‌تعادلي فرد شوند.
علل آرتروز
اگرچه زمان زيادي تصور مي‌شد آرتروز دراثر فرسودگي و پارگي مفاصل در طول زمان ايجاد مي‌شود، اكنون دانشمندان به آن «بيماري مفاصل» مي‌گويند. برخي از عوامل مؤثر در بُروز آرتروز عبارت‌اند از:
ژن‌ها: برخي از خصوصيات ژنتيكي موجب مي‌شوند احتمال ابتلاي فرد به آرتروز بيشتر شود. يكي از اين نقايص، نقص نادري در توليد كلاژن است. كلاژن پروتئيني است كه غضروف‌ها را تشكيل مي‌دهد. اين اختلال حتي مي‌تواند موجب شود كه آرتروز در ۲۰ سالگي نيز بُروز كند. برخي از صفات ژنتيكي نيز ممكن است به بُروز نقايص جزئي در چگونگي انطباق استخوان‌ها منجر شوند. وقتي انطباق استخوان‌ها باهم ازلحاظ وضعيت قرار‌گيري دچار اشكال باشد، غضروف درمقايسه‌با حالت معمولي سريع‌تر از بين مي‌رود. پژوهشگران دريافته‌اند ژني كه FAAH ناميده مي‌شود، در افراد مبتلا به آرتروز زانو درمقايسه‌با افراد سالم فراوان‌تر است.
وزن: اضافه‌وزن فشار اضافي روي ران‌ها و زانوها مي‌آورد. تحمل چنين اضافه‌وزني در طولاني‌مدت موجب مي‌شود غضروف‌ها سريع‌تر از بين بروند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند داشتن اضافه‌وزن با خطر بُروز آرتروز دست ارتباط دارد. بافت چربي اضافي موادشيميايي التهابي توليد مي‌كند كه موجب آسيب مفاصل مي‌شود.
آسيب و استفاده‌ي بيش‌ازحد از مفاصل: حركات تكراري يا آسيب به مفاصل، مانند شكستگي يا جراحي يا پارگي رباط‌ها، ممكن است آرتروز را باعث شوند. برخي از ورزش‌كاران بارهاوبارها دچار آسيب مفصل‌ها و تاندون‌ها و رباط‌ها مي‌شوند. اين امر مي‌تواند موجب ازبينرفتن غضروف‌ها شود. افزون‌براين، مشاغل خاصي كه به ايستادن طولاني‌مدت، خم‌شدن مكرر، بلندكردن اجسام سنگين يا ديگر حركات نياز دارند، ممكن است موجب تخريب سريع‌تر غضروف‌ها شوند. نبود تعادل يا ضعف عضلات حمايت‌كننده از مفصل نيز شايدبه تغيير حركت و درنهايت، شكستگي غضروف در محل مفاصل منجر شود.
ساير عوامل: چندين عامل ديگر نيز ممكن است در خطر ابتلا به آرتروز نقش داشته باشند. اين عوامل عبارت‌اند از: بيماري‌هاي استخوان و مفاصل مانند روماتيسم مفصلي و اختلالات متابوليكي خاص مانند هموكروماتوز يا آكرومگالي.
تشخيص آرتروز
براي تشخيص آتروز پزشك اطلاعاتي درباره‌ي تاريخچه‌ي پزشكي خانوادگي و شخصي بيمار جمع‌آوري مي‌كند و فرد را معاينه و آزمايش‌هاي تشخيصي تجويز مي‌كند.
تاريخچه‌ي سلامتي و علائم: اطلاعات موردنياز براي كمك به تشخيص آرتروز عبارت‌اند از:
معاينه‌ي جسمي: در طول معاينه، پزشك مفاصل بيمار را معاينه و دامنه‌ي حركت آن‌ها را آزمايش مي‌كند (اينكه مفاصل چقدر در دامنه‌ي طبيعي‌اش حركت مي‌كنند). پزشك به‌دنبال نواحي دردناك يا متورم يا نازك و نيز علائم آسيب مفصلي خواهد گشت. همچنين، موقعيت و هم‌راستايي گردن و ستون فقرات را مطالعه مي‌كند.
آزمايش‌هاي تشخيصي: پزشك ممكن است پس از اطلاع از تاريخچه‌ي پزشكي و انجام معاينه‌ي جسمي، درباره‌ي احتمال ابتلاي آن فرد به آرتروز مشكوك شود. آزمايش‌هاي خوني معمولا در اين تشخيص كمكي نمي‌كنند. آزمايش‌هاي زير ممكن است به تأييد وجود اين بيماري كمك كنند:
۱. آزمايش مايع مفصلي (Joint aspiration): پزشك منطقه‌ي مبتلا را بي‌حس مي‌كند و سوزني را براي كشيدن مايع داخل مفصل فرومي‌كند. اين مايع ازلحاظ شواهد مرتبط با تخريب مفصل و وجود ذرات كريستالي مطالعه مي‌شود. با انجام اين آزمايش، پزشك مي‌تواند احتمال وجود ديگر انواع آرتريت را كنار بگذارد. آرتروز شايع‌ترين نوع آرتريت است.
۲. اشعه‌ي ايكس: اشعه‌ي ايكس ممكن است آسيب و ديگر تغييرات مرتبط با آرتروز را نشان دهد.
۳. MRI: در اين تكنيك تصويربرداري، از اشعه استفاده نمي‌شود. اين روش درمقايسه‌با روش استفاده از اشعه‌ي ايكس گران‌تر است؛ اما تصاوير بهتري از غضروف و ديگر ساختارهاي استخواني فراهم و به تشخيص زودهنگام ناهنجاري‌هاي معمول آرتروز كمك مي‌كند.
درمان آرتروز
آرتروز بيماري مزمني است و درماني برايش وجود ندارد؛ اما روش‌هايي براي مديريت علائم آن ارائه شده است. مديريت بلندمدت اين بيماري شامل چند بخش مي‌شود:
فعاليت جسمي: يكي از راه‌هاي مفيد براي مديريت آرتروز «حركت‌دادن» است. اگرچه سخت است هنگام آسيب‌ديدگي مفاصل به ورزش فكر كنيم، حركت‌دادن عامل مهمي است. حتي فعاليت‌هاي ساده‌اي مانند قدم‌زدن در اطراف محله يا داشتن كلاس ورزشي آسان و سرگرم‌كننده مي‌تواند موجب كاهش درد شود و به حفظ وزن سالم كمك كند. تمرينات ورزشي تقويت‌كننده‌ي عضلات موجب تقويت عضلات اطراف مفاصل مي‌شود و تحمل‌بار به‌وسيله‌ي اين مفاصل را آسان مي‌كند و موجب كاهش درد مي‌شود. ورزش‌هاي هوازي به بهبود استقامت و سطح انرژي و نيز كم‌كردن وزن كمك مي‌كنند. بيمار مبتلا به آرتروز بايد قبل از آغاز برنامه‌ي ورزشي با پزشك مشورت كند. وزارت بهداشت و خدمات انساني آمريكا توصيه مي‌كند بهتر است تمام افراد ازجمله مبتلايان به آرتريت در هفته ۱۵۰ دقيقه ورزش سبك كنند.
مديريت وزن: وزن اضافي موجب مي‌شود فشار اضافه‌اي به مفاصلي تحميل شود كه وزن را تحمل مي‌كنند؛ مانند مفاصل ران، زانوها، پاها و كمر. كاهش وزن به افراد مبتلا به آرتروز كمك مي‌كند كه درد را كاهش دهند و از بُروز آسيب‌هاي مفصلي بيشتر جلوگيري كنند. قانون اساسي كاهش وزن، مصرف كالري كمتر و افزايش فعاليت جسمي است.
تمرين‌هاي كششي: كشش آرام و ملايم مفاصل ممكن است به تقويت انعطاف‌پذيري و كاهش خشكي و درد كمك كند. ورزش‌هايي نظير يوگا و تاي‌چي روش‌هاي مناسبي براي مديريت حالت سفتي و خشكي مفاصل هستند.
داروهاي آرتروز: داروهاي آرتروز به‌شكل قرص و شربت و كِرِم يا لوسيون دردسترس هستند يا اينكه ممكن است به داخل مفصل تزريق شوند. اين داروها عبارت‌اند از:
۱. مسكّن‌ها: موجب تسكين درد مي‌شوند و استامينوفن و داروهاي ضددرد مخدر يا اپيوئيد و اپيوئيد آتيپيكالي بهنام ترامادول را شامل مي‌شوند. برخي از اين داروها بدون نسخه و برخي با نسخه فروخته مي‌شوند.
۲. داروهاي ضدالتهاب غيراستروئيدي (NSAIDs): رايج‌ترين داروهاي مصرفي براي كاهش التهاب و درد هستند كه عبارت‌اند از: آسپرين، ايبوپروفن، ناپروكسن و سلكوكسيب.
۳. كورتيكواستروئيدها: داروهاي ضدالتهاب قدرتمندي هستند كه يا به‌شكل خوراكي يا تزريق به مفصل استفاده مي‌شوند.
۴. اسيد هيالورونيك: به‌طور طبيعي در مايع مفصلي وجود دارد و مانند جاذب شوك و روان‌كننده عمل مي‌كند. به‌انديشه متخصصين مي‌‌رسد اين اسيد در افراد مبتلا به آرتروز تجزيه مي‌شود.
كاردرماني و فيزيوتراپي: متخصصان كاردرماني و فيزيوتراپي گزينه‌هاي درماني مختلفي براي مديريت درد ارائه مي‌كنند. برخي از اين گزينه‌ها عبارت‌اند از:
دستگاه‌هاي كمكي مي‌توانند به بهبود عملكرد و تحرك كمك كنند. اسكوتر، عصا، واكر، آتل، كفش‌هاي مخصوص يا ابزار كمكي مانند درباز كن و پاشنه‌كش دسته‌بلند ازجمله‌ي دستگاه‌هاي كمكي هستند.
برخي از تمرين‌هاي ورزشي به بهبود علائم آرتروز انگشتان دست كمك مي‌كنند
درمان‌هاي طبيعي و جايگزين: بسياري از افراد مبتلا به آرتروز براي مديريت علائم و بهبود بهزيستي خود از درمان‌هاي طبيعي و جايگزين استفاده مي‌كنند. برخي از اين‌ها مكمل‌هاي تغذيه‌اي، طب سوزني (طب فشاري)، ماساژ، تكنيك‌هاي آرامش‌بخش و آب‌درماني را شامل مي‌شوند.
عمل جراحي: جراحي مفصل مي‌تواند مفصل‌هاي به‌شدت آسيب‌ديده‌اي مانند مفصل ران‌ها يا زانوها را ترميم يا تعويض كند.
نگرش مثبت: بسياري از مطالعات نشان داده‌اند داشتن نگرش مثبت مي‌تواند موجب تقويت سيستم ايمني و افزايش توانايي فرد براي كنترل و مديريت علائم بيماري خود شود.
بهبود عملكرد و كاهش درد ران با استفاده از فعاليت فيزيكي: بيشتر افراد مبتلا به آرتروز از ناحيه‌ي ران و زانو دچار اشكال‌اند و هرساله جراحي‌هاي بسيار زيادي براي درمان اين اشكال پيش‌بيني شده در سال‌هاي آينده، سن شيوع اين بيماري كاهش يابد. باوجوداين، فرد دچار آرتروز چگونه مي‌تواند درد خود را كاهش دهد و از رفتن به اتاق جراحي خودداري كند يا اينكه رفتن به آنجا را به‌تعويق بيندازد؟ پاسخ، «ورزش» است.
يكي از اهداف مهم برنامه‌ي ورزشي ران، قوي‌كردن عضلاتي است كه از اين مفاصل حمايت مي‌كنند. عضلات عمقي تثبيت‌كننده‌ي ران مي‌توانند شوك را جذب و مفصل را دربرابر حركات دردناك و مضر محافظت كنند. بنابراين، انجام ورزش‌هاي متمركز روي لگن و نشيمنگاه مي‌توانند به بيمار كمك كنند كه قدرت و انعطا‌ف‌پذيري‌اش بهبود و دردش كاهش يابد. نتايج مطالعه‌اي روي زنان فنلاندي مبتلا به آرتروز نيز چنين تأثيري را تأييد كرد. پژوهشگران دريافتند بعد از برنامه‌ي ورزشي ۱۲ هفته‌اي، ميزان درد در ۱۳ زن مبتلا به آرتروز ران تا ۳۰ درصد كاهش پيدا كرد. يك سنجه از قدرت ران تا ۲۰ درصد و يك سنجه از دامنه‌ي حركات ران ۳۰ درصد بهبود يافت. عملكرد مفصل و كيفيت زندگي آن‌ها نيز كمي بهبود پيدا كرد. در مطالعه‌اي ديگر روي ۲۱۰ بيمار مبتلا به آرتروز ران نشان داده شد شركت‌كنندگان در برنامه‌ي ورزشي ۱۲ هفته‌اي درد كمتر و توانايي حركت بيشتري تجربه كردند.
انواع ورزش: داشتن فعاليت جسمي بخش مهمي از برنامه‌ي مديريت آرتروز است؛ اما اگر درحال‌حاضر فعاليتي نداريد، بهتر است تمرين ورزشي منظمي را آغاز كنيد. انواع مختلفي از ورزش‌هاي زميني و آبي مي‌توانند موجب تقويت عضلات ران و بهبود درد آرتروز شوند. فيزيوتراپ نيز مي‌تواند برنامه‌ي خاصي براي انجام ورزش‌هاي انعطاف‌پذيري و تقويت‌كننده‌ي ران براي كمك به كنترل درد ارائه دهد.
تعويض مفصل گاهي تنها راه درمان آرتروز ران است
ورزش مي‌تواند در مراحل آخر آرتروز هم مفيد باشد؟
اگر به آرتروز پيشرفته‌ي ران مبتلا باشيد و پزشك نيز گفته باشد به جايگزيني كامل ران نياز داريد، نمي‌توان ادعا كرد ورزش مي‌تواند باعث شود به اتاق جراحي نرويد. بااين‌حال، اين بدان معنا نيست كه بايد تا زمان جراحي ورزش را ترك و استراحت كنيد. متخصصان مي‌گويند حتي افراد دچار آرتروز ران پيشرفته نيز بايد تا حدممكن فعال باشند. پيش‌بيني‌كننده‌ي مهمي از عوارض جانبي پس از جراحي، ميزان تحرك شما قبل از جراحي است. اگر در وضعيت ضعيفي جراحي كنيد، نتيجه‌ي خوبي حاصل نخواهد شد. حتي اگر ورزش نتواند روي درد ران شما اثرگذار باشد، بهتر است تا حدممكن در وضعيت سالم‌تري جراحي كنيد.
پيشگيري از آرتروز
زماني آرتروز به‌عنوان بيماري فرسودگي مفاصل درانديشه متخصصين گرفته مي‌شد و پيامد اجتناب‌ناپذير زندگي طولاني و فعال بود. باوجوداين، پژوهش‌ها نشان داده‌اند آرتروز فرايند پيچيده‌اي است كه دلايل مختلفي دارد. اين بيماري همراهِ اجتناب‌ناپذيري از پيري نيست؛ بلكه نتيجه‌اي از تركيبي از عوامل مختلفي است كه بسياري از آن‌ها تغييردادني يا پيشگيري‌كردني هستند. درادامه، توصيه‌ي پزشكان براي كاهش خطر ابتلا به آرتروز يا به‌تأخيرانداختن آغاز آن را بيان مي‌كنيم.
حفظ وزن سالم: وزن اضافه يكي از عوامل خطرساز مهم ابتلا به آرتروز است و البته، دليل واضحي هم دارد. كيلوگرم‌ها وزن اضافه بار بيشتري بر مفاصل تحمل‌كننده‌ي وزن مانند ران‌ها و زانوها اعمال مي‌كند. با گذشت زمان، اين بار اضافي موجب مي‌شود غضروف تكيه‌گاه اين مفصل از بين برود؛ اما فشارهاي مكانيكي، تنها اشكال نيستند. بافت‌هاي چربي با توليد سيتوكين‌ها موجب تحريك و ايجاد التهاب در سرتاسر بدن مي‌شوند. در محل مفاصل، سيتوكين‌ها با تغيير عملكرد سلول‌هاي غضروف موجب تخريب بافت مي‌شوند. وقتي اضافه‌وزن داريد، بدنتان مقدار بيشتري از پروتئين‌هاي مخرب را توليد و آزاد مي‌كند. كاهش وزن مي‌تواند از استرس اعمال‌شده بر مفاصل و التهاب كم كند و خطر ابتلاي شما به آرتروز را به‌نصف برساند.
كنترل قندخون: آخرين پژوهش‌ها نشان مي‌دهند ديابت، بيماري مؤثر بر توانايي بدن براي تنظيم قندخون، عامل خطرساز مهمي براي ابتلا به آرتروز است. سطوح بالاي گلوكز موجب تسريع تشكيل ملكول‌هاي خاصي مي‌شود كه موجب خشكي بيشتر غضروف‌ها و حساسيت بيشتر آن‌ها درمقايسه‌با فشار مكانيكي مي‌شود. همچنين، ديابت مي‌تواند موجب آغاز التهاب سيستماتيكي شود كه ازبينرفتن غضروف را باعث شود. اين ارتباط تازه‌كشف‌شده‌ي بين ديابت و آسيب مفاصل شايد بتواند توضيح دهد چرا بسياري از افراد مبتلا به ديابت به آرتريت نيز دچارند.
فعاليت جسمي: فعاليت جسمي بهترين درمان موجود براي آرتروز است. همچنين، يكي از راه‌هاي مؤثر براي سالم نگه‌داشتن مفاصل است. حتي ۳۰ دقيقه تمرين متوسط پنج بار در هفته موجب حفظ انعطاف‌پذيري مفاصل و استحكام عضلاتي مي‌شود كه موجب حمايت و تثبيت ران‌ها و بازوها مي‌شوند. افزون‌براين، ورزش تقويت قلب و ريه و كاهش خطر ابتلا به ديابت را سبب مي‌شود و عاملي مهم در كنترل وزن است. براي بهره‌مندي از اين مزايا نيازي نيست حتما به باشگاه برويد. قدم‌زدن و باغباني (حتي درحد پاك‌كردن سطح زمين) اثرهاي مثبتي دارد؛ اما بيشترين مزايا با انجام برنامه‌ي ورزشي مداوم و تنظيم‌شده براساس سن و علايق حاصل مي‌شود. مهم نيست چه ورزشي انتخاب كنيد، به صداي بدن خود گوش دهيد. اگر پس از انجام تمرين ورزشي دچار دردي مي‌شويد كه براي يكي‌دو ساعت همچنان باقي مي‌ماند، بارديگر كمتر ورزش و در فواصل آن استراحت كنيد. براي اجتناب از آسيب‌ديدگي، به‌آرامي پيش برويد تا وقتي بفهميد بدنتان چگونه به فعاليت جديد پاسخ مي‌دهد.
رعايت ايمني: ازآنجاكه غضروف‌ها به‌راحتي بهبود پيدا نمي‌كنند، احتمال بُروز آرتريت در مفصل آسيب‌ديده درمقايسه‌با مفصلي هفت‌برابر بيشتر است كه هيچ‌گاه دچار آسيب نشده است. شكستگي‌ها و دررفتگي‌ها و حتي پارگي و كشيدگي تاندون‌ها ممكن است به‌ميزان درخورتوجهي خطر بُروز آرتروز را افزايش دهند. اگرچه نمي‌توان هميشه از اين نوع آسيب‌ها اجتناب كرد، بايد مراقبت‌هايي در‌اين‌زمينه در انديشه متخصصين گرفت. اگر ورزش مي‌كنيد، حتما هنگام ورزش‌هاي پرخطر از لباس‌هاي ايمن استفاده كنيد. در محل كار و خانه، براي بلندكردن اجسام از قوي‌ترين و بزرگ‌ترين مفاصل خود استفاده كنيد و در فواصل اين كار استراحت كنيد. بعد از هر آسيب، حفظ وزن سالم مي‌تواند از بُروز آسيب بيشتر به مفصل پيشگيري كند.
انتخاب سبك زندگي سالم: برخي از عوامل خطرساز آرتروز تغييردادني نيستند. براي مثال، با افزايش سن، شيوع آرتروز بيشتر مي‌شود؛ هرچند دليل اين امر روشن نيست كه چرا چنين اتفاقي رخ مي‌دهد. يكي از ايده‌ها اين است كه تعداد سلول‌هاي غضروف با گذشت زمان كم مي‌شوند. به‌‌دليل اينكه شيوع آرتروز در زنان درمقايسه‌با مردان بهويژه پس از ۵۰ سالگي بيشتر است، كاهش سطح استروژن پس از يائسگي ممكن است نقش داشته باشد. علاوه‌بر‌اين، برخي از افراد ژن‌هايي به‌ارث مي‌برند كه باعث مستعدشدن آن‌ها دربرابر آرتروز مي‌شود. بااين‌حال، بايد به‌خاطر داشته باشيم كه آرتريت نوعي بيماري چندعاملي است و فقط دريافت ژن به‌معناي اين نيست كه آن فرد حتما مبتلا به آرتروز خواهد شد. درنهايت، بهترين دفاع عليه هر بيماري ازجمله آرتروز، داشتن سبك زندگي سالم است. نحوه‌ي غذاخوردن، خوابيدن، مديريت استرس و تعامل با ديگران و نيز مصرف كردن يا نكردن نوشيدني‌هاي الكلي و سيگار تأثير فراواني نه‌تنها بر سلامت عمومي، بلكه بر سلامت مفاصل مي‌گذارد.
ديگر عوارض مرتبط‌با آرتروز
تركيب ناسالمِ چاقي و آرتروز: اضافه‌وزن و آرتروز خطر اشكالات سلامتي را افزايش مي‌دهد. ارتباط بين داشتن اضافه وزن يا چاق‌بودن و ابتلا به آرتروز در مفاصل تحمل‌كننده‌ي وزن به‌سادگي درك‌كردني است؛ اگرچه ممكن است اين خطر دست‌ِكم گرفته شود. همچنين، چربي اضافه از روش‌هاي غيرمكانيكي روي تسريع تخريب غضروف‌ها و مفاصل اثر مي‌گذارد. بافت چربي ازلحاظ شيميايي فعال است و پيوسته پروتئين‌هاي مسبب التهاب و ديگر مواد بيوشيمايي مانند فاكتور نكروز توموري آلفا و اينترلوكين ۱ را توليد مي‌كند.
التهاب و آرتروز: اين پروتئين‌ها در سرتاسر بدن حركت مي‌كنند و در هرجايي، ازجمله در مفاصل، موجب ايجاد مقداري التهاب مي‌شوند. اين التهاب پيوسته در بدن موجب مي‌شود فرد دربرابر توسعه‌ي آرتروز نه‌تنها در مفاصلي كه مستقيما درگير تحمل وزن بدن هستند؛ بلكه در مفاصلي كه باري را تحمل نمي‌كنند مانند مفاصل دست‌ها آسيب‌پذير شود. ميزان شيوع آرتروز دست در افراد چاق دوبرابر بيشتر است. چاق‌بودن در افراد مبتلا به آرتروز در يكي از مفاصل، احتمال بُروز آرتروز در مفاصل ديگر را نيز افزايش مي‌دهد. براي مثال، احتمال بُروز آرتروز در زانوي سالم افراد چاق مبتلا به آرتروز زانوي ديگر درمقايسه‌با افراد داراي وزن سالم با وضعيت مشابه پنج‌برابر بيشتر است. بافت چربي اضافه نه‌تنها موجب التهاب در سرتاسر بدن مي‌شود؛ بلكه با گذاشتن بار مكانيكي روي غضروف و استخوان، اين ساختارها را فعال مي‌كند و آن‌ها را به آزادكردن پروتئين‌هاي التهابي و ديگر عواملي تشويق مي‌كند كه موجب تخريب مفاصل مي‌شوند.
سندرم متابوليكي و آرتروز: آسيب‌هاي مرتبط‌با چاقي در آرتروز به مفاصل محدود نمي‌شوند. در مطالعه‌اي كه در سال ۲۰۱۵ انجام شد، پژوهشگران ارتباط بين چاقي و آرتروز و سندرم متابوليكي را مطالعه كردند. احتمال بُروز سندرم متابوليكي (گروهي از اشكالات سلامتي نظير فشارخون بالا، قندخون بالا، سطوح كلسترول غيرطبيعي و داشتن چربي اضافه دور كمر)، درميان افراد مبتلا به آرتروز درمقايسه‌با جمعيت عمومي سه‌برابر بيشتر بود. برخي از پژوهشگران به تركيب چاقي و سندرم متابوليكي آرتروز متابوليكي مي‌گويند كه زيرگروه مجزا و خطرناك از آرتروز است. وقتي اين‌ها باهم تركيب شوند، اين علامت هشداردهنده‌اي است كه بايد سريعا احتمال بُروز بيماري قلبي را مدانديشه متخصصين قرار داد. وقتي آرتروز با سندرم متابوليكي همراه مي‌شود، اين وضعيت موجب بدترشدن بيماري‌هاي قلبي‌عروقي مرتبط‌با متابوليسم نظير آترواسكلروز مي‌شود. علاوه‌بر‌اين، خطر ابتلا به درد و بدترشدن آرتروز و نياز به جراحي جايگزيني كامل مفصل با اضافه‌شدن هركدام از مؤلفه‌هاي سندرم متابوليكي بيشتر مي‌شود.
چربي ناتوان‌كننده است: اضافه‌وزن يا چاقي موجب مي‌شود اثرهاي ناتوان‌كننده‌ي آرتروز تشديد شوند. نتايج مطالعه‌اي كه در سال ۲۰۱۵ منتشر شد، نشان داد افراد مبتلا به آرتروز و چاقي كه به مصرف داروهاي بيشتر نياز داشتند، آهسته‌تر راه مي‌رفتند و ازلحاظ فيزيكي كم‌تحرك‌تر بودند و درمعرض خطر فراوان توسعه‌ي ناتواني‌هايي بودند كه در زندگي روزمره‌ي آن‌ها اختلال ايجاد مي‌كرد.
ياسر نژادي، متخصص ارتوپدي و جراح زانو در ايران مي‌گويد:
در كشورهاي پيشرفته، ميزان شيوع آرتروز زانو ۱۳ درصد و در ايران ۲۰ درصد گزارش شده كه باتوجه‌به بيشتربودن جمعيت جوان ايران ميزان شيوع اين بيماري در افراد مسن ايران بسيار بيشتر است كه در فرهنگ و تغذيه و سبك زندگي ايراني ريشه دارد؛ مانند دوزانو و چهارزانو نشستن، استفاده بيشتر پله به‌جاي آسانسور، نداشتن برنامه‌ي ورزشي طولاني‌مدت و پايدار، بهويژه ورزش‌هاي آبي، استفاده از سرويس بهداشتي ايراني و استفاده كمتر از مواد غضروف‌ساز، مانند آووكادو و سويا و بعضي ماهي‌ها.
هم انديشي ها