ويتامين D و اشتباهي تاريخي درباره يكي از مزاياي آن
پس از گذشت يك قرن از كشف ويتامين‌ها، هنوز به‌شدت به آن‌ها علاقه‌منديم و نيمي از جمعيت آمريكا و بريتانيا حداقل از يك مكمل استفاده مي‌كنند. ويتامين D يا همان ويتامين آفتاب از ويتامين‌هاي دلخواه است كه اكثر مردم معتقدند مزاياي اثبات‌شده‌ي بي‌شماري دارد. برخي دولت‌ها، ازجمله دولت بريتانيا نيز گفته‌اند شواهد مرتبط‌با مزاياي سلامتي ويتامين D به‌قدري محكم هستند كه هر فرد بالغ بايد حداقل شش ماه از سال از اين مكمل استفاده كند.
اين ويتامين براي نخستين‌بار به‌منظور درمان نرمي استخوان (راشيتيسم) در كودكان استفاده شد و هم‌اكنون نيز براي پيشگيري و درمان پوكي استخوان و شكستگي‌هاي استخوان مصرف مي‌شود. طبق مطالعات مشاهده‌اي، اين ويتامين با كاهش خطر ابتلا در بيش از صد بيماري رايج از افسردگي گرفته تا سرطان مرتبط بوده است. بزرگ‌ترين مطالعه‌ي باليني انجام‌شده روي مزاياي ويتامين D در پيشگيري از شكستگي استخوان نتيجه‌ي ديگري را نشان مي‌دهد. در اين مطالعه‌ي باليني، بيش از ۵۰۰هزار فرد و حدود ۱۸۸هزار مورد شكستگي مطالعه شد.
سطوح ويتامين D به‌شدت تحت‌تأثير ژن‌ها قرار مي‌گيرد؛ ازاين‌رو، پژوهشگران از ماركرهاي ژنتيكي براي تعيين سطوح خوني ويتامين D استفاده كردند كه تصادفي‌سازي مندلي خوانده مي‌شود. نتايج اين مطالعه ارتباطي بين سطوح ويتامين D و خطر شكستگي استخوان در طول زندگي نشان نمي‌داد. اين مطالعه با انديشه متخصصينات دولت بريتانيا در تضاد بود؛ ولي چندين مطالعه‌ي باليني پيشين با نتايج آن سازگار بودند.
در مطالعه‌اي مروري كه در سال ۲۰۱۴ منتشر شد و ۳۱ آزمايش مرتبط‌با مصرف مكمل ويتامين D را شامل مي‌شد، تأثير مصرف اين مكمل روي ميزان شكستگي‌هاي استخوان تأييد نشد. بيشتر اعتقادات ما درباره‌ي مزاياي ويتامين D حاصل مطالعاتي در زمينه‌ي مصرف اين مكمل‌ها در خانه‌هاي بهداشت در دهه‌ي ۱۹۸۰ است كه بعد از آن هرگز تكرار نشده و احتمالا نواقصي هم داشته است.
در مطالعه‌ي فراتحليل اخير كه روي ۳۳ آزمايش تصادفي‌شده انجام شد، مشخص شد مكمل‌هاي كلسيم يا ويتامين D تأثيري روي شيوع شكستگي‌ها نمي‌گذارند. همچنين، مزاياي آشكاري در زمينه‌ي افزايش قدرت عضلاني و تحرك در نتيجه‌ي مصرف اين مكمل‌ها وجود نداشت. پس اگر تمام داده‌ها به ناتواني ويتامين D در پيشگيري از شكستگي استخوان اشاره مي‌كنند، چرا افرادي با سطح پايين اين ويتامين در خون خود بايد نگران باشند؟ كمبود ويتامين D به اپيدمي مدرني تبديل شده و براساس گزارش‌ها، يك‌پنجم مردم بريتانيا و آمريكا سطوح پاييني از آن دارند. آيا آن‌ها درمقايسه‌با ديگر بيماري‌ها و سرطان آسيب‌پذيرتر خواهند بود؟
توافق انديشه متخصصيني درباره‌ي كمبود ويتامين D وجود ندارد
توافق ناچيزي بر سر اين موضوع وجود دارد كه كمبود ويتامين D دقيقا چيست. درباره‌ي سطوح كمبود اين ويتامين اتفاق‌انديشه متخصصين بين‌المللي وجود ندارد و وجود واحدهاي مختلف موجب سردرگمي بيشتري هم مي‌شود. سطوح نرمال اين ويتامين در دامنه‌ي ۵۰ تا ۸۰ نانومول بر ليتر خون متغير است؛ ولي مطالعات اخير نشان مي‌دهند حتي ۳۰ نانومول نيز كافي است.
درحاليكه كمبود باليني (كمتر از ۱۰ نانومول) اين ويتامين اغلب كاملا واضح است، برچسب‌زدن ميليون‌ها نفر به‌عنوان افراد مبتلا به كمبود ويتامين D موجب بُروز استرس و اشكالات ديگري مي‌شود. بيشتر مردم تصور مي‌كنند كلسيم و ويتامين D بي‌خطر هستند و هرچه بيشتر از آن‌ها مصرف كنند، بهتر است. گفتني است نتايج برخي تجارب و مطالعات نشان مي‌دهند مكمل‌هاي كليسم علاوه‌بر اينكه در پيشگيري از شكستگي‌ها مؤثر نيستند، ممكن است موجب بُروز بيماري‌هاي قلبي نيز بشوند.
ويتامين D، ويتاميني محلول در چربي است؛ بنابراين، سطوح بالاي آن مي‌تواند در بدن تجمع پيدا كند. درحاليكه بيشتر اوقات مصرف مقادير كافي از اين مكمل‌ها توصيه مي‌شود (۱۰ ميكروگرم يا ۴۰۰ واحد بين‌المللي)، در افرادي كه از غذاهاي حاوي اين ويتامين استفاده مي‌كنند، سطوح مصرف اين ويتامين افزايش مي‌يابد و بدتر اينكه بيشتر مردم مكمل‌هايي را انتخاب مي‌كنند كه مقادير بيشتري از اين تركيبات دارند.
فراواني بيماران داراي سطوح خوني بالاي ويتامين D (بيش از ۱۰۰ نانومول) در‌حال‌افزايش است و مصرف بيش‌ازحد اين مكمل مكرر گزارش مي‌شود. چندين مطالعه‌ي تصادفي‌شده نشان داده‌اند احتمال افتادن و شكستگي استخوان در بيماران داراي سطوح خوني بالا يا كساني بيشتر است كه از مقادير زياد ويتامين D استفاده مي‌كنند (بيش از ۸۰۰ واحد). ويتامين D كاملا بي‌خطر نيست.
اين مكمل ديگر براي ساير بيماري‌ها توصيه نمي‌شود. اكنون مشخص شده نتايج عمده‌ي مطالعات مثبتِ منتشرشده مربوط به ۱۳۷ بيماري معتبر نيست. افراد زيادي معتقد بودند ويتامين D از بيماري‌هاي قلبي‌عروقي پيشگيري مي‌كند؛ اما در مطالعات اخير، وجود چنين رابطه‌اي تأييد نشده است.
مردم بايد به‌جاي مصرف مكمل‌هاي ويتامين D از غذاهاي حاوي اين ويتامين و نورخورشيد استفاده كنند
درحقيقت افراد و گروه‌هاي دست‌اندركار صنعت توليد ويتامين، موجب بُروز نوع جديدي از شبه‌بيماري شده‌اند. همه دوست دارند به قرص ويتامين معجزه‌آور معتقد باشند و احساس مي‌كنند آن‌ها واقعا مؤثرند. ويتامين D ماده‌اي است كه بدن مي‌تواند آن را به‌كمك نور خورشيد در پوست بسازد. مردم به‌جاي تكيه بر فريب مكمل ويتامين، اين ويتامين را از مقدار كمي نورخورشيد و غذاهاي مصرفي روزانه‌شان بايد تأمين كنند. همچنين، به اين موضوع بايد اعتماد كنيم كه هزاران سال تكامل به انسان اين امكان را داده كه بدون ايجاد شكستگي در استخوان، با كاهش طبيعي در سطوح ويتامين D مقابله كند. افراد بسيار زيادي روزانه از مكمل ويتامين D استفاده مي‌كنند كه علاوه‌بر اينكه هيچ مزيتي براي آن‌ها ندارد، ممكن است آن‌ها را درمعرض اشكالات سلامتي نيز قرار دهد. در‌حال‌حاضر، روند جهاني افزودن غيرمجاز ويتامين‌ها به غذاهاي فراوري‌شده به مسئله‌اي جدي تبديل شده است.
براي افراد مبتلا به كمبود شديد ويتامين D يا برخي از افراد بستري‌شده، مصرف مكمل ويتامين D ممكن است مزاياي درخورتوجهي داشته باشد. باوجوداين، ديگر افراد بايد از درمان شبه‌بيماري خود با اين مكمل بپرهيزند و روي داشتن سبك زندگي سالم و آفتاب‌گرفتن و مصرف غذاهاي واقعي و متنوع تمركز كنند.
هم انديشي ها