پنج روش مؤثر براي تقويت حافظه

امروزه، فراموشي و ضعف حافظه به يكي از اشكالات محسوس جامعه‌ي بشري تبديل شده و داشتن حافظه‌ي بهتر تقريبا آرزوي تمام افراد است. روش‌هاي مطمئن و امتحان‌‌پس‌داده‌ي زيادي براي تقويت حافظه وجود دارد كه برخي از آن‌ها چندين دهه امتحان شده‌اند. ازجمله اين روش‌ها، عبارت‌اند از:

۱. ياديار: ترفندهايي براي حفظ‌كردن مطالب است كه در آن‌ها، فقط درباره‌ي تكرار مطالب تأكيد نمي‌شود و براي بهتر حفظ‌شدن مطالب و به‌يادآوردن آن‌ها، رابطه‌اي بين اطلاعات جديد و اطلاعات قبلي موجود در مغز ايجاد مي‌شود كه به‌راحتي به‌ياد آورده مي‌شوند؛ مانند آهنگ و تصاوير و ضرباهنگ. اين روش براي يادگيري زبان‌هاي خارجي بسيار مناسب است؛

۲. قصر حافظه (شيوه‌ي لوكي): اين روش، روشي براي بهبود حافظه با تصويرسازي يا حافظه‌ي فضايي و يادآوري سريع‌تر اطلاعات با بهره‌گيري از اطلاعات محيطي است.

قطعا روش‌هاي بهتر و جديدتري براي بهبود حافظه نيز وجود دارند كه عملكرد بهتري دارند و مي‌توانند جزو بهترين روش‌هاي تقويت حافظه باشند. درادامه، پنج روش از روش‌هاي برتر براي تقويت حافظه را بيان خواهيم كرد.

پژوهشگران دانشگاه روهامتون (Roehampton University) براي يافتن راهي به‌منظور يادآوري بهتر مطالب، به‌دنبال كشف رابطه‌ي بين زمان و فضا در مغز انسان هستند.

آن‌ها در اين پژوهش فهرستي از واژه‌ها يا فيلمي از زني كه كيفش دزديده شده، به شركت‌كنندگان نشان دادند و از آن‌ها خواستند در اتاقي كه دستگاه ايجادكننده‌ي ضربات ريتميك و پي‌درپي در‌حال‌كار بود، ۱۰ متر به‌سمت جلو يا عقب حركت كنند. پس از اينكه افراد چندين‌بار بدين‌صورت آزمايش شدند، مشخص شد افرادي كه به‌سمت عقب حركت مي‌كنند، بهتر مي‌توانند كلمه‌ها و تصويرها و وئديوها را به‌ياد آورند.

اين ترفند حتي وقتي افراد حركت به عقب را فقط تصور مي‌كنند و آن را به‌صورت فيزيكي انجام نمي‌دهند، همچنان مؤثر است. پژوهش پژوهشگران دانشگاه روهامتون در سال ۲۰۱۸ انجام شد و به‌نوعي مشابه پژوهش جذابي است كه در سال ۲۰۰۶ با تحريك موش‌ها انجام شد. در آن پژوهش، وقتي موش‌ها براي يافتن راه خود در هزارتويي يادگيري مي‌ديدند، عصب‌هاي مرتبط با هريك از مكان‌هاي هزارتو كه به موش‌ها يادگيري داده شده بود، با ترتيبي معكوس تحريك مي‌شدند و عمل مي‌كردند. بنابراين، هنگامي‌كه ذهن آن‌ها به گذشته بازمي‌گشت، مسير درست را بهتر به‌ياد مي‌آوردند.

اكنون، نتايج پژوهش جديدي نشان داده وقتي اتفاقي در گذشته را به‌ياد مي‌آوريم، يادآوري ما با ترتيب معكوسي در ذهنمان دوباره شكل مي‌گيرد. اجازه دهيد براي درك بهتر اين موضوع مثالي بزنيم: زماني‌كه شيئي را نخستين‌بار مي‌بينيم، ابتدا متوجه الگوها و رنگ‌هاي آن مي‌شويم. سپس، سعي مي‌كنيم ببينيم چه چيزي است؛ اما وقتي تلاش مي‌كنيم شيء يا موضوعي را به‌ياد آوريم، ابتدا آن را به‌‌خاطر مي‌آوريم و در مرحله‌ي بعد، اگر حافظه‌ي خوبي داشته باشيم، جزئيات آن را نيز به‌ياد مي‌آوريم.

وقتي تصويري مي‌كشيم، بيشتر به جزئيات آن توجه مي‌كنيم و اين پردازش عميق‌تر مغز احتمال يادآوري را افزايش مي‌دهد. حتي نوشتن فهرستي از واژگان هم مي‌تواند كمي به شما كمك كند. تركيب اين دو روش مي‌تواند در به‌يادآوردن فهرست خريد در فروشگاه هم كمكتان كند. البته، نقاشي بهتر و زيباتر تأثيري بر يادآوري بهتر نمي‌گذارد؛ پس، اگر نقاشي‌تان خوب است، زياد خوشحال نشويد!

افردي كه مرتب ورزش مي‌كنند، درمقايسه‌با افرادي كه كمتر فعاليت مي‌كنند، حداقل در دوره‌اي كوتاه‌مدت حافظه‌‌ي قوي‌تري دارند. ورزش پس از يادگيري نيز مي‌تواند به بهبود حافظه كمك كند. نتايج پژوهش‌ها نشان داده افرادي كه پس از گذشت چهار ساعت از به‌خاطرسپردن تصاوير مرتبط‌ با مكان‌ها، ۳۵ دقيقه براي يادآوري ورزش كرده‌اند، درمقايسه‌با افرادي كه مستقيما تمرين نكرده‌اند، در يادآوري عملكرد بهتري داشته‌اند.

در آينده، پژوهشگران درباره‌ي مناسب‌ترين زمان ورزش با بيشترين تأثير پژوهش‌‌هايي انجام خواهند داد. البته در بسياري از مواقع، مناسب‌ترين زمان به نوع اطلاعاتي بستگي دارد كه مي‌خواهيد آن را به‌خاطر بسپاريد.

محققان در پژوهشي از افرادي كه به‌دليل سكته‌ي مغزي دچار اختلال يادزدودگي (ناتواني ناقص يا كامل در يادآوري اتفاقات گذشته) شده بودند، خواستند ۱۵ كلمه‌ي مشخص را حفظ كنند و سپس، كار ديگري انجام دهند. پس از گذشت ۱۰ دقيقه، آن‌ها تنها ۱۴ درصد از كلمات را به‌ياد آورند؛ اما درصورتي‌كه ۱۵ دقيقه در اتاقي مي‌نشستند و هيچ كاري انجام نمي‌دادند، مي‌توانستند ۴۹ درصد كلمات را به‌ياد آورند كه افزايش درخورتوجهي است.

پزوهشگري به‌نام مِكيلا دوار (Michaela Dewar)، از دانشگاه هريوت وات (Herriot Watt University)، اين تكنيك را چندين‌بار در مطالعات خود مطالعه كرد. او پس از مطالعه افراد سالم، دريافت استراحتي كوتاه پس از حفظ‌كردن مطالب، در ميزان يادآوري مطالب يك هفته پس از يادگيري تأثير چشمگيري مي‌گذارد. اشكال موجود در‌زمينه‌ي اين پژوهش آن است: چگونه بفهميم افرادي كه ۱۰ دقيقه در اتاق تاريك نبوده‌اند، كلمات را مدام تكرار نمي‌كنند و با اين روش آن‌ها را فراموش نمي‌كنند؟ خانم دوار براي جلوگيري از اين اشكال راه‌حلي هوشمندانه انتخاب كرد و براي اينكه افراد آزمايش‌شده نتوانند كلمات را پيوسته تكرار كنند، از آن‌ها خواست چند كلمه‌ي خارجي با تلفظ سخت را حفظ كنند.

اين پژوهش‌ها نشان داد كلماتي كه به‌تازگي حفظ شده‌اند، چقدر فرّار هستند. البته، استراحتي كوتاه پس از حفظ‌كردن مطالب، باعث مي‌شود اطلاعات مدت بيشتري در ذهن بماند.

خواب كوتاه مي‌تواند به‌مرور مجدد اطلاعات تازه به‌خاطر سپرده‌‌شده و فعال‌شدن آن‌ها در ذهن كمك كند؛ بنابراين، نقش مؤثري در يادآوري بهتر اطلاعات ايفا مي‌كند. البته، حتما لازم نيست فقط شب بخوابيد و خواب كوتاه در روز هم مي‌تواند نيروي دوباره‌اي به حافظه‌ي شما ببخشد. پژوهشگران آلماني پس از مطالعه تعدادي از افرادي كه چند كلمه را حفظ كرده بودند، دريافتند ميزان يادآوري كلمات در افرادي كه ۹۰ دقيقه خوابيدند، درمقايسه‌با افرادي كه فيلم تماشا كردند، بيشتر بوده است.

طبق نتايج پژوهش‌هاي كاملا جديد، تأثير خواب بر تقويت حافظه در افرادي كه بعد‌ازظهرها كمي مي‌خوابند، به‌ميزان درخورتوجهي بيشتر است. خانم اليزابت مك دويت (Elizabeth McDevitt) و تيم تحقيقاتي او از دانشگاه كاليفرنيا ريورسايد (University of California Riverside)، در‌حال‌مطالعه اين موضوع هستند كه آيا مي‌توان افراد را براي خوابيدن يادگيري داد يا خير. ازاين‌رو، چهار هفته از افراد خواسته شد در طول روز هرموقع مي‌توانند كمي بخوابند. البته، متأسفانه حافظه‌ي افراد آزمايش‌شده در اين مطالعه هنوز بهتر نشده است. شايد اين افراد بايد مدت بيشتري يادگيري ببينند يا حافظه‌ي خود را با حركت به‌سمت عقب يا ترسيم شكل تقويت كنند يا اصلا هيچ كاري انجام ندهند.