نشستن طولاني‌مدت اثرات مفيد ورزش را خنثي مي‌كند

براساس نتايج يك مطالعه‌ي كوچك ولي نگران‌كننده، نشستن طولاني‌مدت در روز مي‌تواند ما را دربرابر مزاياي متابوليكي حاصل از ورزش مقاوم كند. يافته‌هاي اين پژوهش كه در مجله‌ي Journal of Applied Physiology منتشر شده، نشان مي‌دهد كه عدم فعاليت جسماني ممكن است به روش‌هايي بدن ما را تغيير دهد كه نه‌تنها به‌خودي‌خود ناسالم هستند بلكه همچنين موجب تضعيف اثرات سلامتي حاصل از ورزش نيز مي‌شوند.

ما مي‌دانيم كه فعاليت جسمي خوب است و در اكثر مواقع بي‌تحركي براي ما مضر است؛ ورزش منظم از خطر ابتلا به بيماري قلبي، ديابت نوع دو و بسياري از ديگر بيماري‌هاي مزمن كم مي‌كند. حتي يك نوع تمرين ورزشي نيز مي‌تواند موجب بهبود متابوليسم شود و نتايج مطالعات نشان مي‌دهند كه اگر ورزش كنيم، پس از هر وعده‌ي غذايي بهتر مي‌توانيم چربي را بسوزانيم و سطح قند خون و انسولين خود را ثابت نگه ‌داريم.

در همين حال، بي‌تحركي تقريبا داراي اثرات فيزيولوژيكي مخالفي است. در افرادي كه اغلب ساعات بيداري خود را به حالت نشسته سپري مي‌كنند، خطر توسعه‌ي بسياري از بيماري‌هاي مزمن بيشتر است. آن‌ها اغلب دچار اشكالات متابوليكي از جمله مقاومت دربرابر انسولين، كنترل ضعيف فشار خون و سطوح بالاي تري‌گليسريد مي‌شوند كه اين عوامل به نوبه‌ي خود موجب افزايش خطر ابتلا به ديابت و بيماري قلبي خواهند شد.

اين سوالات موجب شد دانشمنداني از دانشگاه تگزاس، از گروهي از دانشجويان سالم و فعال ازانديشه متخصصين جسمي بخواهند كه براي مدت زمان زيادي بدون تحرك بمانند. پژوهشگران اميدوار بودند كه از اين آزمايش دانش بيشتري درمورد اثرات جداگانه و متقابل بي‌تحركي و ورزش روي متابوليسم افراد سالم كسب كنند و ببينند آيا اين دو عامل مي‌توانند تاثيرات همديگر را تحت‌الشعاع قرار دهند يا خير. آن‌ها پژوهش خود را با مطالعه سلامتي ۱۰ مرد و زن جوان داوطلب و اندازه‌گيري ميزان فعاليت روزانه‌ي آن‌ها آغاز كردند. سپس از داوطلبان خواستند كه از ميران تحرك خود كم كنند و به‌جاي آن روزانه كمتر از ۴۰۰۰ قدم بردارند و حداقل ۱۳ ساعت بدون فعاليت بمانند. داوطلبان تقريبا به مدت چهار روز در اين وضعيت قرار گرفتند. آن‌ها همچنين كمي رژيم غذايي خود را تغيير دادند و به‌خاطر اينكه دچار افزايش وزن نشوند و تاثير چاقي با تاثيرات آزمايش با هم تركيب نشود، كالري كمتري مصرف كردند. در ادامه و در صبح روز پنجم، داوطلبان به آزمايشگاه عملكرد انساني دانشگاه رفتند. در آنجا به آن‌ها يك صبحانه پر از كالري و چربي داده شد. ادوراد كويلي، نويسنده‌ي ارشد اين مطالعه مي‌گويد كه اين ايده براي اين بود كه پس از چند روز بي‌تحركي، پاسخ متابوليسمي آن‌ها را دربرابر اين ميزان كالري و چربي ببينيم.

پژوهشگران تري‌گليسريدها، قند خون و انسولين خون داوطلبان را طي ۶ ساعت بعد تحت نظارت قرار دادند. درنهايت، از داوطلبان خواستند كه كل دوره‌ي آزمايش را تكرار كنند و يك‌بار ديگر از آن‌ها خواسته شد كه تقريبا بي‌حركت بمانند. اما اين‌بار، در عصر روز چهارم داوطلبان ورزش كردند و به‌مدت يك ساعت با سرعت زياد روي تردميل آزمايشگاه دويدند. صبح روز بعد، آن‌ها به آزمايشگاه برگشتند و همان صبحانه‌ي دور قبل آزمايش را خوردند. پژوهشگران دوباره سطوح اسيدهاي چرب و قند خون آن‌ها را اندازه‌گيري كردند و سپس نتايج متابوليكي دو دوره‌ي آزمايش را با هم مقايسه كردند.

تعجبي نداشت كه چهار روز بي‌تحركي موجب تضعيف متابوليسم دانشجويان شده بود. آن‌ها حتي ساعت‌‌ها پس از مصرف صبحانه‌ي سنگين، داراي سطوح تري‌گليسريد و قند خون بالا و حساسيت پايين دربرابر انسولين بودند. موضوع ناراحت‌كننده اين بود كه به‌انديشه متخصصين نمي‌رسيد ورزش كمك‌كننده بوده باشد. سطوح تري‌گليسريد و قند خون دانشجويان پس از ورزش درمقايسه با دوره‌اي كه ورزش نكرده بودند، بهتر نشده بود. دكتر كويلي مي‌گويد:

اين نتايج نشان مي‌دهند كه نشستن به مدت طولاني ممكن است موجب بروز وضعيتي در بدن ما شود كه ما را دربرابر بهبود متابوليكي پس از ورزش شديد مقاوم كند.

به‌عبارت ديگر، اگر ما به‌مدت بسيار طولاني بنشينيم، به آنچه از تمرين‌هاي ورزشي خود انتظار داريم، نخواهيم رسيد. البته اين مطالعه، يك مطالعه‌ي كوچك است. اين آزمايش به ما نمي‌گويد كه آيا تغيير مدت زمان نشستن و ورزش يا زمان‌بندي آن‌ها تاثير متفاوتي روي متابوليسم دارد يا نه. همچنين در اين مطالعه تنها افراد جوان، سالم و فعال مشاركت داشته‌اند و توضيح نمي‌دهد كه چگونه بي‌تحركي موجب تضعيف مزاياي ورزش مي‌شود. دكتر كويلي حدس مي‌زند كه نشستن طولاني‌مدت موجب افزايش توليد مواد نامطلوب بيوشيميايي خاصي در بدن مي‌شود و ممكن است از آزاد شدن ديگر مواد سودمندي كه به‌طور طبيعي طي ورزش توليد مي‌شوند، ممانعت كند. او و همكارانش اميدوارند كه برخي از اين مباحث را در مطالعات آينده مورد مطالعه قرار دهند. او مي‌گويد:

...در هر صورت، نتايج اين مطالعه نشان مي‌دهند كه نشستن طولاني‌مدت در روز ايده‌ي خوبي نيست.