بحران ويروس كرونا و عملكرد ضعيف حكومت چين

همان‌طور كه حزب كمونيست چين سعي مي‌كند بيشتر كنترل اوضاع را در دست گيرد، بسياري از مقامات بيش از آن‌كه نگران مراقبت از مردم باشند، در انديشه‌ي راضي نگه‌داشتن رؤساي خود هستند. شهردار ووهان مقامات بالاتر را مقصر مي‌داند. يك مقام ارشد كنترل بيماري، تقصير را بر گردن لايه‌هاي بوروكراسي مي‌اندازد. يك متخصص كارشناس ارشد دولتي نيز مردم را مقصر دانسته و مي‌گويد: «مردم چيزي را كه به آن‌ها گفته شد، درك نكردند».

درحاليكه چين با شيوع ويروس كرونا جديد كه حداقل ۴۹۲ نفر را كشته و هزاران نفر را بيمار كرده است، دست‌وپنجه نرم مي‌كند، ۱/۴ ميليارد مردم اين كشور اين پرسش را دارند كه «چه اتفاقي افتاده است». مقامات ارشد دولتي نيز مسئوليت را به گردن يكديگر مي‌اندازند. شمار زيادي از مقامات سعي كرده‌اند از بار مسئوليت خود شانه خالي كنند به گونه‌اي كه برخي از متخصصان رفتار آن‌ها را به رقابت فشردن دكمه (نوعي بازي كه در آن با فشردن دكمه‌اي مسئوليت را به گردن طرف مقابل مي‌اندازند) تشبيه كرده‌اند.

مهم‌ترين مسئله‌اي كه اين شيوع با آن مواجه بوده، عدم اقدام دولت و ترس از اقدام است. در شرايط پرفشار يك كمپين ضدفساد، بيشتر افراد ازجمله مقامات ارشد دولتي فقط به حفظ موقعيت خود اهميت مي‌دهند. آن‌ها نمي‌خواهند اولين كسي باشند كه درمورد موضوع جنجال‌برانگيزي صحبت مي‌كنند. آن‌ها منتظر تصميم‌گيري مقامات مافوق خود هستند و به‌جاي مردم، تنها پاسخگوي رؤساي خود خواهند بود. به‌انديشه متخصصين مي‌رسد كه دولت چين از اين اشكال آگاه است. رهبر حرب كمونيست اخيرا در جلسه‌اي اذعان كرد كه اين همه‌گيري آزمايشي بزرگ براي سيستم و ظرفيت چين درمورد نحوه‌ي حكمراني بود.

تصويري از سكوت و خاموشي شهر ووهان. اين شهر كه در مركز شيوع ويروس كرونا قرار داشت، از ۲۳ ژانويه به حالت تعطيل درآمده است

با ورود چين به يك دوره‌ي خاموشي مجازي، تعداد زيادي از مردم تصميمات دولت را زير سؤال مي‌برند. وقتي ويروس كرونا درحال گسترش بود، مقامات شهر ووهان و سرتاسر كشور از انتشار اطلاعات مهم خودداري كرده و پزشكاني را كه قصد هشدار به مردم داشتند، تهديد و توبيخ كردند. بازسازي شيوع بيماري به‌وسيله‌ي متخصص كارشناسان در روزنامه‌ي نيويورك‌تايمز نشان داد كه دولت چين به‌خاطر عدم اعلام هشدارهاي اوليه، فرصت ممانعت از تبديل اين بيماري به يك همه‌گيري را از دست داده است.

شيوع اخير موجب زير سؤال رفتن اين افسانه شد كه نخبگان سياسي چين براساس شايستگي‌هاي خود ترفيع مي‌گيرند. چين سيستم حاضر را به‌عنوان نوآوري منحصربه‌فرد خود به فروش مي‌رساند. كشورهاي درحال توسعه هزاران مقام دولتي خود را به چين مي‌فرستند تا مدل حكمراني آن‌ها را بياموزند؛ سيستم سياسي كه درعوض پذيرش استبداد، امنيت و پيشرفت را عرضه مي‌كند.

اكنون مردم چين اعتماد خود به اين سيستم را از دست داده‌اند. آن‌ها بيشتر از همه از شي جين‌پينگ، رهبر ارشد چين خشمگين هستند؛ فردي كه بسياري از مردم او را به‌خاطر ايجاد فرهنگ ترس و تملق در دولت چين مقصر مي‌دانند. كمتر كسي از ترس سانسور يا پليس جرات دارد كه آقاي شي را آزادانه زير سؤال ببرد اما پس از ناپديد شدن وي از ديد عموم در روزهاي اخير، برخي از متخصصان رسانه‌هاي اجتماعي با احتياط اين سؤال را مي‌پرسند كه: «آن شخص كجا است؟» آن‌ها همچنين درحال به اشتراك گذاشتن تصاويري از حضور رهبران سابق در محل بحران‌هاي گذشته هستند.

منتقدان به‌آرامي به اين موضوع اشاره مي‌كنند كه در زمان آقاي شي، حزب شروع به ترفيع كادرهاي سياسي وفادار كرد و تكنوكرات‌ها را در سطح پايين‌تري حفظ كرد. تكنوكرات‌ها متخصص كارشناسان و مديران ماهري هستند كه ستون اصلي بوروكراسي چين در دهه‌هاي ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ بودند يعني هنگامي كه كشور بالاترين رشد را داشت. اين مقامات اگرچه ممكن بود فاسد نيز باشند، حتي منتقدان بسيار شديد نيز گاهي اوقات به قابليت آن‌ها در انجام امور اعتراف مي‌كردند. ليو ژيجون، وزير سابق راه‌آهن چين يكي از اين افراد بود كه به‌خاطر گرفتن رشوه و سوء استفاده از قدرت در حبس ابد به سر مي‌برد. او بر ايجاد سيستم ريلي پرسرعت چين كه كيفيت زندگي را در اين كشور تا حد زيادي ارتقا داد، نظارت داشت.

رفتار انداختن تقصير بر گردن ديگران تاحدودي ناشي‌از تنش بين تكنوكرات‌ها و كادر سياسي است. تكنوكرات‌ها تعداد زيادي از منصب‌ها را در مراكز كنترل بيماري‌ها در سطح كشوري و استاني در اختيار دارند و كادر سياسي نيز شامل مقاماتي مانند شهردارها، فرمانداران و دبيران حزب استاني مي‌شوند. شيوع و عدم افشاگري درمورد آن نشان مي‌دهد كه در اين نبرد، كادر سياسي پيروز شد.

شهردار ووهان مي‌گفت كه نمي‌توانسته زودتر از اين خطر همه‌گيري را اعلام كند زيرا بايد مقامات بالاتر به او اجازه مي‌دادند. اين درحالي است كه وي مي‌توانست بدون اينكه اطلاعات زيادي را فاش كند، اقدامات موثري دراين‌زمينه انجام دهد مثلا به ساكنان شهر بگويد كه از ماسك استفاده كرده و دست‌هاي خود را به‌طور مكرر بشويند. همچنين باتوجه به اينكه درست قبل از تعطيلي شهر ووهان تجمعات گسترده‌اي در شهر ووهان برگزار شد، او حداقل مي‌توانست مانع از برپايي اين تجمعات و انتشار بيشتر ويروس‌شود.

البته زماني هم كه انتشار اطلاعات شروع شد، مبهم و گمراه‌كننده بود. در مجموعه اطلاعيه‌هاي الكترونيكي كه بين ۳۱ دسامبر تا ۱۷ ژانويه منتشر شد، ماموران محلي افشا كردند كه درحال درمان بيماران مبتلا به ذات‌الريه هستند اما درمورد زمان يا تعداد بيماران چيري نمي‌گفتند. كميسيون بهداشت ملي كه داراي صلاحيت اعلام وضعيت اضطراري در زمينه همه‌گيري بيماري است، تا ۱۹ ژانويه اعلاميه‌ي خود را درمورد شيوع اين بيماري صادر نكرد. درنهايت هم اعلاميه‌ي مذكور اساسا موجب مقصر نشان دادن مقامات محلي شد. در جمله‌ي اول به قانوني اشاره شد كه در آن براي پيشگيري از همه‌گيري، كميسيون را ملزم به همكاري با مقامات محلي مي‌كرد.

وانگ گوانگفا، مشاور عالي بهداشت كه به مردم اطمينان داده بود بيماري قابل كنترل است، خود بيمار شد و پس از بهبودي در مصاحبه‌اي گفت كه در آن زمان اطلاعات زيادي در دست نداشته است. او همچنين با دفاع از گفته‌هاي خود و با اشاره به اينكه مردم منظور او را درست متوجه نشده‌اند، گفت كه درنهايت بيشتر شيوع‌هاي بيماري هاي عفوني كنترل خواهد شد.

به‌انديشه متخصصين نمي‌رسد مقامات محلي مردم را در صدر اولويت‌هاي خود قرار داده باشند. ما گوچيانگ، دبير حزب كمونيست ووهان در مصاحبه‌اي با تلويزيون دولتي اذعان كرد كه ساكنان ووهان كمي عصبي و مضطرب هستند و گفت كه تمام اعضاي حزب را براي آسايش آن‌ها بسيج مي‌كند. او در ادامه به اين مسئله اشاره كرد كه درنهايت اين شي جين‌پينگ خواهد بود كه به داد آن‌ها مي‌رسد. به‌گفته‌ي آقاي ژو، رمان‌نويس، سخنان گوچيانگ نشان مي‌دهد كه مقامات چگونه رضايت افراد مافوق خود را به مراقبت و خدمت به مردم ترجيح مي‌دهند:

اگر آن‌ها بتوانند اين اولويت را در قلب خود تغيير دهند، ما شاهد شيوه‌ي حكومتي بسيار متفاوتي خواهيم بود.

درتلاش براي مهار شيوع بيماري، دولت‌هاي محلي بيش از آنكه به‌دنبال يافتن راه‌حلي براي اشكال باشند، بيشتر تظاهر به تلاش دراين‌زمينه مي‌كنند. بسياري از آن‌ها براي پيشگيري از شيوع ويروس كرونا به‌دنبال راه‌هايي براي پيگيري مردم و حتي اخراج ساكنان استان هوبئي هستند. پيگيري انتشاردهنده‌هاي احتمالي سياست درستي است اما مجازات يا آزار اين خطر را به‌همراه دارد كه آن‌ها پنهان شوند و مبارزه با شيوع بيماري سخت‌تر شود.

قوانيني كه مقامات محلي حتي در خارج از مناطق اصلي شيوع بيماري تعيين مي‌كنند، بدون درانديشه متخصصينگرفتن رفاه مردم اعمال مي‌شود. در ويدئويي كه در سرتاسر چين منتشر شده است، زوجي نشان داده مي‌شود كه روي پل متصل‌كننده‌ي استان گويژو و شهر چونگ‌كينگ گير كرده‌اند. عبورومرور بين اين دو منطقه ممنوع شده و اين زوج جايي را براي رفتن نداشتند.

در رسانه‌هاي اجتماعي، كادرهاي سطح پايين از اين مسئله شكايت دارند كه آن‌ها آن‌قدر از مقامات مافوق دستورالعمل‌ دريافت مي‌كنند كه بيشتر زمانشان به‌جاي اينكه صرف انجام كارهاي حقيقي شود، صرف تكميل اطاعات درخواست‌شده مي‌شود. در پستي باعنوان «فرماليسم زير ماسك» كه در رسانه‌هاي اجتماعي منتشر شد، نويسنده نوشت:

بيشتر افراد در اين سيستم درراستاي حل اشكالات كاري انجام نمي‌دهند. آن‌ها كارهايي براي حل مسئوليت‌هاي خود انجام مي‌دهند.

پس از همه‌گيري، رهبر چين ناچار است براي حفظ چهره و بازگرداندن اعتبار خود تعدادي از مقامات را مجازات كند. اما براي بازگرداندن مردمي كه از شيوع بيماري و بي‌كفايتي دولت رنج برده‌اند، حزب كمونيست دوران سختي را پيش رو خواهد داشت.