آزمايش تشخيص آنتي‌بادي ويروس كرونا در خون؛ كليد مبارزه با همه‌گيري جهاني

تعداد واقعي افراد مبتلا به كوويد ۱۹ چقدر است؟ چقدر طول مي‌كشد تا بتوانيم با خيال راحت و بدون خطر فاصله‌ي اجتماعي را كاهش دهيم؟ اين بحراني بي‌تكرار است يا با تهديد مكرر و سالانه‌ي همه‌گيري‌هاي جهاني ويروس كرونا رو‌به‌رو هستيم؟ اين‌‌ها سؤالاتي است كه دانشمندان سرتاسر جهان با انجام آزمايش‌هاي سرولوژيك (آزمايش‌هاي سرمي) سعي مي‌كنند پاسخ آن‌ها را پيدا كنند. درواقع با انجام آزمايش‌هاي سرولوژيك و تشخيص آنتي‌بادي‌هاي خاص ويروس كرونا در خون افراد جامعه، مي‌توان تعداد واقعي افراد دچار اين ويروس را مشخص كرد. در ماه‌هاي آينده، نتايج مطالعه پژوهشگران موضوعات زيادي را مشخص خواهد كرد؛ از اينكه جامعه تا كِي بايد در حالت تعطيلي باشد تا ارزيابي كارايي واكسن‌هاي جديدي كه عليه ويروس كرونا طراحي شده‌اند.

درحال‌حاضر، Sars-CoV-2، آزمايش سرويس سلامت همگاني (NHS) براي تشخيص ويروس عامل كوويد ۱۹، مبتني‌بر تكنيكي است كه واكنش زنجيره‌اي پليمراز (PCR) خوانده مي‌شود. اين تكنيك مي‌تواند مواد ژنتيكي ويروس را در نمونه‌هاي گرفته‌شده از بيني يا دهان فرد تشخيص دهد. اين روش كارايي بسيار زيادي دارد؛ اما نتيجه‌ي آزمايش فقط زماني مثبت مي‌شود كه ويروس هنوز در بدن فرد موجود باشد.

آزمايش سرولوژيك به ما خواهد گفت چه تعداد از مردم هفته‌ها يا حتي ماه‌ها پيش دچار ويروس شده‌اند؛ رقمي كه طبق آن اپيدميولوژيست‌ها شيوع كوويد ۱۹ را مدل‌سازي مي‌كنند و دولت‌ها براي اتخاذ تصميمات مرتبط‌ با بهداشت عمومي دقيق به آن نياز دارد. اندرو فريدمن، مشاور بيماري‌هاي عفوني در دانشگاه كارديف مي‌گويد:

شنيده‌ايد پاتريك والنس، مشاور علمي ارشد دولت انگليس، درباره‌ي اين مسئله صحبت مي‌كند كه پيامد مفيد حاصل از عفوني‌شدن تعداد كافي از مردم اين است كه در جامعه ايمني جمعي به‌وجود مي‌آيد. اگر شمار كافي از مردم را در سرتاسر كشور آزمايش‌ سرولوژيك كنيد، مي‌توانيد اين موضوع را تعيين كنيد. اگر دريابيد ۶۰ يا درصد بيشتري از مردم آنتي‌بادي‌هاي ويروس را دارند؛ بنابراين آن‌ها قبلا به اين عفونت مبتلا شده‌اند. اين مي‌تواند بگويد ايمني جمعي ممكن است موفق باشد و شيوع بيماري را متوقف كند. پس در آن موقع، دولت مي‌تواند اقدامات احتياطي درباره‌ي جداسازي و فاصله‌ي اجتماعي را متوقف كند.

از آغاز فوريه، ده‌ها كيت آزمايش سرولوژيك براي كوويد ۱۹ در سرتاسر جهان توسعه يافته است و تعداد آن همچنان رو‌به‌افزايش است. جزئيات يكي از آزمايش‌هاي پيشنهادي جديد از مدرسه‌ي پزشكي آيكان در نيويورك سه روز پيش منتشر شد. بسياري از اين ‌آزمايش‌ها، به‌شكل آزمايش الايزا (ELISA) طراحي شده‌اند. آزمايش الايزا آزمايش بيوشيميايي متداولي است كه براي تشخيص عفونت HIV و بيماري لايم نيز استفاده مي‌شود. در اين آزمايش، نمونه‌ي خون فرد با محلول حاوي پروتئين‌هاي ويروس مخلوط مي‌شود. اگر آنتي‌بادي‌هاي كوويد ۱۹ در خون فرد وجود داشته باشند، پروتئين ويروسي تشخيص داده مي‌شود و به آن متصل و موجب تغيير رنگ مي‌شود.

درحال‌حاضر، در كشورهايي نظير سنگاپور چنين آزمايش‌هاي سرولوژيكي در مقياس وسيعي در حال انجام است. در اين كشور، انجام اين آزمايش‌ها بخشي از برنامه‌ي نظارت ملي است كه احتمالا اولين داده‌هاي جمعيتي را درباره‌ي وسعت شيوع كوويد ۱۹ در منطقه‌اي خاص ارائه خواهد داد.

مساله‌ي مهمي اكنون پيش روي دولت‌ها و مقام‌هاي بهداشتي است كه به‌دنبال اجراي چنين برنامه‌هاي نظارتي هستند. در‌حالي‌كه آزمايش‌هاي سرولوژيك بالقوه‌ي فراواني وجود دارد، سرعت توسعه و عرضه‌ي آن‌ها چنان زياد است كه كسي اين فرصت را پيدا نمي‌كند تا اين موضوع را مطالعه كند كه واقعا مقام‌ها آنچه مي‌گويند، انجام مي‌دهند. اگر آزمايش خاصي معيوب باشد؛ مثلا نتيجه‌ي آن براي بيماراني نيز مثبت شود كه به يكي از شش سويه‌ي ديگر ويروس كرونا دچار شده‌اند، در بهترين وضعيت نتايج حاصل از اين آزمايش‌ها بي‌ثمر خواهد بود و در بدترين حالت مي‌تواند موجب شود دولت با فرض اينكه مثلا در جامعه ايمني جمعي وجود دارد، تصميمات نادرست و مرگ‌باري گيرد. اين در حالي‌ است كه درواقع ايمني جمعي وجود ندارد و نتايج آزمايش‌ها به‌‌علت آنتي‌باد‌هاي ويروس‌هاي كروناي ديگر مثبت شده است. مراكز متعددي مشغول مطالعه اين موضوع هستند كه كدام‌يك از اين آزمايش‌ها كارايي دارد. اليتزا تيل، مدير بخش ميكروب‌شناسي باليني كلينيك مايو در روچستر، نيز با همكاري گروهش مشغول همين كار است. او مي‌گويد:

اين موضوع شگفت‌آور است كه مي‌بينيم تعداد زيادي آزمايش سرولوژيك از هر جايي پيدا مي‌شوند. علاوه‌بر اطمينان از اين امر كه نتيجه‌ي اين آزمايش‌ها به‌اشتباه به‌‌علت بيماري‌هاي ديگر مثبت نمي‌شود، از اين مسئله نيز مطمئن مي‌شويم كه آن‌ها واقعا مي‌توانند كوويد ۱۹ را تشخيص دهند. در اين زمينه، يكي از اشكالات دسترسي به كيت‌ها است كه به‌‌دليل ممنوعيت حمل‌و‌نقل رخ داده است. پروازهاي زيادي انجام نمي‌شود. در‌ حال‌ ارزيابي يك روش از آمريكا و دو روش از اروپا و دو روش از چين هستيم. چنين آزمايشي لازم است؛ بنابراين، وقتي موردي را شناسايي كنيم كه مفيد باشد، آن را پيشنهاد مي‌كنيم.

تيل به‌ويژه نگران ظهور آزمايش‌هاي سرولوژيكي است كه اين كارايي را ندارند و برخي شركت‌ها آن‌ها را عرضه مي‌كنند. ماه گذشته، ويروس‌شناسان در ووهان مدعي شدند آزمايش سرولوژيكي‌اي توسعه داده‌اند كه مي‌تواند در ۱۵ دقيقه، كوويد ۱۹ را تشخيص دهد. تيل مي‌گويد چنين ادعاهايي گمراه‌كننده است؛ زيرا از زمان آغاز عفونت، ۸ تا ۱۱ روز طول مي‌كشد تا در بدن فرد آنتي‌بادي‌هايي عليه ويروس ساخته شود. او مي‌گويد:

آزمايش‌هاي سرولوژيك بسياري عرضه مي‌شود كه توليدكنندگان آن مي‌گويند مي‌تواند در محل مراقبت از بيمار استفاده شود. بااين‌حال شايد با چنين تأخير زماني، ديگر نخواهيد از اين آزمايش‌ها در بيماران مبتلا به وضعيت حاد استفاده كنيد كه علائم بيماري آن‌ها آغاز شده است. اين روش بيشتر روشي گذشته‌نگر است و بايد مطمئن شويم متخصصد درانديشه متخصصين‌گرفته‌شده براي آزمايش به‌روشني براي پزشكان بيان شده است.

دانشمندان معتقدند وقتي آزمايش‌هاي سرولوژيك دقيق شناسايي شود، يكي از اقدامات اوليه بايد استفاده از آن‌ها براي غربالگري افرادي باشد كه نقش‌هاي حياتي در جامعه دارند و بايد سطح ايمني آن‌ها اندازه‌گيري شود؛ مانند كاركنان بخش مراقبت‌هاي بهداشتي. مارك ليپسچ، استاد اپيدميولوژي دانشكده‌ي بهداشت عمومي هاروارد مي‌گويد:

آن افراد سپس مي‌توانند به‌طورايمن و بدون ترس از عفونت مجدد، وظايف ضروري خود را در جامعه انجام دهند. اولين و شايد مهم‌ترين مسئله همين است.

استفاده از آزمايش‌هاي مذكور در مقياس وسيع‌تر نه‌تنها به دانشمندان ايده‌اي درباره‌ي وسعت ايمني جمعي مي‌دهد؛ بلكه نشان مي‌دهد آنتي‌بادهاي‌ ارائه‌كننده‌ي اين ايمني تا كِي دوام دارند. اين سؤال مهمي است كه بسياري از تصميمات مرتبط با بهداشت عمومي آينده براساس آن گرفته خواهد شد. مقايسه‌ي ميان كوويد ۱۹ و دو ويروس كروناي ديگر كه معمولا در جمعيت‌هاي انساني در گردش است و موجب سرماخوردگي فصلي مي‌شوند (OC43 و HKU1)، نشان مي‌‌دهد ايمني بايد نسبتا كوتاه‌مدت باشد. براي مثال، انسان‌هاي آلوده به ويروس OC43 تا كمتر از يك سال مصون هستند. البته مصونيت دربرابر ويروس سارس كه در سال ۲۰۰۳ رخ داد، بسيار طولاني‌تر است.

اين تعداد آزمايش تصويري كلي دراختيارتان قرار مي‌دهد؛ اما براي درك كامل تجمع ايمني، ممكن است نياز باشد ميليون‌ها نفر آزمايش شوند. اين كار زحمت زيادي مي‌طلبد؛ ولي ازآنجاكه براي حفظ عملكرد جامعه موردنياز است، بسيار ارزشمند است.

در‌اين‌ميان، همان‌طوركه انتظار براي داروهاي جديد كوويد ۱۹ ادامه دارد، آزمايش سرولوژيك مي‌تواند براي شناسايي افرادي استفاده شود كه از ويروس بهبودي حاصل كرده‌اند. ممكن است از اين افراد خواسته شود خون خود را به‌عنوان درماني اضطراري براي افراد سال‌خورده و آسيب‌پذير به‌شدت بيمار اهدا كنند. اين ايده‌ي درماني براي درمان عفونت‌هاي شديد به زمان شيوع آنفلوانزاي اسپانيايي، يعني بيش از يك قرن پيش بازمي‌گردد. تيل مي‌گويد:

سرولوژي مي‌تواند براي شناسايي افراد داراي سطوح بالاي آنتي‌بادي‌هاي خنثي‌كننده استفاده شود كه مي‌توانند ويروس را از بين ببرند. پلاسماي آن‌ها آزمايش و جمع‌آوري و براي بيماري‌هايي مانند HIV و هپاتيت غربالگري مي‌شود و سپس براي بيماران به‌كار برده خواهد شد. ايده اين است كه آنتي‌بادي‌هاي يادشده مي‌توانند به‌سرعت وارد عمل شوند و ويروس را در افراد بيمار از بين ببرند.