طرح يوتيوب براي كنترل ويدئوهاي تئوري توطئه شكست خورد
شش ماه پيش و پس از آنكه فشارها بر يوتيوب شدت گرفت، اين سايت به‌اشتراك‌گذاري ويدئو اعلام كرد الگوريتم‌هاي خود را طوري اصلاح مي‌كند تا ويدئوهايي را كه اطلاعات غلط با جهت‌گيري‌هاي مخرب دراختيار متخصصان قرار مي‌دهند، كمتر براي تماشا به متخصصان پيشنهاد كند. اين كار گامي بزرگ براي شركتي بود كه سال‌ها است مردم را به‌سمت محتواهاي احساس‌گرايانه‌ي روبه‌رشدي سوق مي‌دهد كه نه‌تنها اطلاعات غلط و خطرناك را شامل مي‌شود؛ بلكه متخصصان را چنان مجذوب و غرق خود مي‌كنند كه ساعت‌ها پاي نمايشگرها مي‌نشينند و بدين‌ترتيب، درآمد زيادي را از تبليغات در اين سايت روانه‌ي جيب‌هاي صاحبان كانال‌ها مي‌كنند.
اعلام اين خبر در ژانويه‌ي گذشته موجب انتشار هراس در ميان شبكه‌هاي ترويج‌دهنده‌ي تئوري توطئه (Conspiracy Theories) در يوتيوب شد كه رشدي قارچ‌گونه در اين شبكه‌ي رسانه‌اي دارند. مجري كانال JustInformed Talk كه درحدود ۲۵۰ هزار مشترك دارد و در ترويج انديشه متخصصينيه‌هاي كيواِنان (QAnon) و ادعاهاي بي‌پايه‌واساس درباره‌ي سياست‌مداران دموكرات مي‌كوشد، در ويدئويي در ماه فوريه هشدار داد كه اقدام جديد يوتيوب به‌طور حتم امكان جذب بازديدكننده‌ي بيشتر به‌وسيله‌ي صفحه‌هايي مانند صفحه‌ي وي را از بين خواهد برد.
او اشتباه مي‌كرد. پژوهشي كه سايت هاف‌پست (HuffPost) انجام داده است، نشان مي‌دهد بينندگان برترين كانال‌هاي تئوري توطئه در يوتيوب همچنان در حال افزايش هستند. متخصص كارشناسان اين سايت با استفاده از ابزارهاي تحليل وب مانند Social Blade و نيز با مشورت صاحب‌انديشه متخصصيناني در اين حوزه، ده‌ها كانال توليدكننده‌ي مهم ويدئوهاي تئوري توطئه در يوتيوب را تحليل كردند تا ببينند چه تغييراتي در تعداد بازديدها و مشتركان و درآمد برآوردشده در اين كانال‌ها رخ مي‌دهد. رشد برخي از كانال‌ها در مقايسه با گذشته كاهش يافته است و برخي هيچ تغييري نكرده‌اند و برخي نيز كمي سريع‌تر از پيش رشد كرده‌اند.
ايجاد تغيير در سطح توليدات ويدئويي مي‌تواند بر رشد كانال‌ها تأثير بگذارد؛ اما با توجه به اينكه پايگاه‌هاي مشتركان بي‌شمار اين كانال‌هاي يوتيوب همچنان مشغول استفاده و به‌اشتراك‌گذاري محتواي آن‌ها در محل‌هاي ديگر هستند، آن‌ها همچنان مشغول جذب بازديدكنندگان جديد هستند و درنتيجه، سازندگان آن‌ها بدون ترس و نگراني، به روال گذشته به كار خود ادامه مي‌دهند. تئوريسين‌هاي توطئه از انگيزه‌هاي مالي چشمگيري براي انتشار اطلاعات غلط و ارائه‌ي تيترهاي زرد و مخاطب‌پسند (Clickbait) براي جذب كليك‌هاي بيشتر برخوردار هستند. آن‌ها همچنان مي‌توانند جنبه‌هاي تجاري كار خود را در اين كانال‌ها ارتقا ببخشند و آيتم‌هاي جذب سرمايه و حتي فروش كالا را در ويدئوهاي خود بگنجانند. همچنين، مي‌توانند ازطريق برنامه‌ي كسب درآمد يوتيوب، سهم خود را از درآمدهاي حاصل از تبليغات در محتواي كانال خود دريافت كنند. اين پرداخت‌ها گاهي مبلغ هنگفتي هستند.
سخن‌گوي يوتيوب به هاف‌پست گفته است پيشنهاد تماشاي ويدئوهاي مربوط به محتواهايي حاوي اطلاعات غلط و مخرب به متخصصان به نصف كاهش يافته است. ويدئوهايي كه يوتيوب به متخصصانش پيشنهاد مي‌دهد، از اهميت فراواني براي آن دسته از صفحه‌هاي نوپايي برخوردار است كه به‌دنبال بيشتركردن بازديدكنندگان خود هستند. بااين‌حال، اين تغييرات تا حد زيادي نتوانسته است در ازبين‌بردن يا كاهش نفوذ كانال‌هاي پرطرفداري مانند JustInformed Talk موفق عمل كند كه تئوري توطئه را ترويج مي‌كنند. اين‌ها كانال‌هايي هستند كه الگوريتم يوتيوب با بخشيدن تعداد زيادي از دنبال‌كنندگان وفادار به آن‌ها، درحقيقت آن‌ها را به دام رسوايي و بدنامي كشانده است.
اگر كانالي مخاطبان خود را پيشازاين يافته باشد، اكنون چه در صدر الگوريتم باشد و چه نباشد، مخاطبانش محتواي مدانديشه متخصصين خود را خواهند يافت
پس از آنكه JustInformed Talk ويدئو حاوي پيش‌بيني نابودي خود را در يوتيوب با ديگران به‌اشتراك گذاشت، اين كانال ۵۰ هزار مشترك جديد به‌دست آورده و تعداد مشتركان آن به بيش از ۲۲۲ هزار مشترك رسيده است. اين كانال هنوزهم كانالي تأييد‌شده در يوتيوب است و ميانگين بازديد روزانه از آن در مدت يك ماه، در بازه‌ي زماني بين روزهاي پاياني ژانويه تا ابتداي ژوئن، تقريبا دوبرابر شده است. كانال مذكور به نشر اكاذيبي شامل وجود دولتي پنهان متشكل از نخبگان ليبرال و هاليوودي‌هاي منحرف مشغول است. حتي اين كانال نيز پس از معرفي الگوريتم جديد، افزايش درآمد سالانه‌ي خود را شاهد بوده است كه طبق برآوردهاي Social Blade، به ۱۳۸ هزار و ۶۰۰ دلار رسيده است.
شبكه‌ي Next News كانالي ويژه‌ي تئوري توطئه با گرايش‌هاي افراطي راست‌گرايانه است و به‌گونه‌اي طراحي شده است كه ظاهري مانند يكي از منابع خبري مجاز داشته باشد. اين شبكه بيش از يك‌ميليون و ۲۰۰ هزار مشترك دارد و در طول روز، ويدئوهاي زيادي ازجمله اخبار جعلي را با متخصصانش به‌اشتراك مي‌گذارد. شبكه‌ي مزبور هم كه اعتبار آن به تأييد يوتيوب رسيده است، در گذشته ويدئوهاي زيادي حاوي اخبار دروغين منتشر كرده است؛ از قبيل اينكه كارمن يولين كروز، شهردار شهر مصيبت‌زده‌ي سن‌خوزه در پورتوريكو، به‌اتهام فساد درباره‌ي كمك‌هاي مالي مربوط به خسارت‌ديدگان دستگير شده است؛ نانسي پلوسي، رئيس مجلس نمايندگان آمريكا، در حالت مستي سخنراني ايراد كرده است؛ بيل كلينتون، رئيس‌جمهور پيشين آمريكا، به نوجواني تجاوز كرده است؛ بنياد كلينتون با قتل زوج كانادايي در ارتباط است؛ مراكز كنترل و پيشگيري از بيماري‌ها مردم را به تزريق واكسن آنفلوانزا ترغيب مي‌كنند و... .
اين كانال را گري فرانچي اداره مي‌كند كه انديشه متخصصينيه‌پرداز برجسته‌اي در حوزه‌ي توهم توطئه است و هميشه يوتيوب را متهم مي‌كند كه او را هدف تلاش‌هاي خود براي سانسور احزاب و انديشه متخصصينات‌هاي سياسي قرار داده است. اين روايتي است كه غالبا تندروهايي در جناح راست مطرح مي‌كنند و مي‌كوشند خودشان را به‌عنوان قربانيان شركت‌هاي بزرگ فناوري دنيا جا بزنند. فرانچي و ساير انديشه متخصصينيه‌پردازان توطئه با بهره‌بردن از تغييرات اعمال‌شده در الگوريتم‌هاي يوتيوب و استفاده از آن به‌عنوان ابزاري براي تقويت پايه‌هاي اجتماعي‌شان به‌منظور افزايش محبوبيت در ميان مردم، درواقع سرمايه‌گذاري‌هاي هنگفتي روي اين تغييرات كرده‌اند.
فرانچي در ابتداي يكي از ويدئوهاي جديد خود با اشاره به بيشترشدن سانسور محافظه‌كارانه مي‌گويد نمي‌تواند بگذارد الگوريتم‌ها درباره‌ي اخبار درخواستي متخصصان و انديشه متخصصين آن‌ها درباره‌ي كانال تصميم بگيرد. او هميشه پيش از تشويق بينندگان براي اشتراك در كانال و به‌اشتراك‌گذاري ويدئوهاي‌شان چنين جملاتي به زبان مي‌آورد:
اكنون، اين شما هستيد كه بايد به ما كمك كنيد تا بازديدكنندگان جديدي پيدا كنيم. لطفا Next News را به دوستانتان معرفي كنيد. وقتي سر ميز شام نشسته‌ايد، به ديگران گزارش بدهيد و بگوييد چقدر Next News و گري فينچر را دوست داريد.
فرانچي درخواست سايت هاف‌پست را براي مصاحبه بدون پاسخ گذاشته است. او در ويدئو ديگري كه هفته‌ي پيش منتشر شد، مخاطبان خود را «عامل ادامه‌ي حيات» كانال خود ناميد و گفت:
چون يوتيوب امكان يافتن بازديدكنندگان جديد را از ما گرفته است، حالا ديگر براي بزرگ‌ترشدن به‌طور كامل به شما نياز داريم.
شايان ذكر است تنها يك ساعت پس از آپلود، اين ويدئو ۳۰ هزار بار ديده شد. حتي در شرايط كنوني نيز ويدئوهاي فرانچي به‌طور ميانگين ۲,۱۸۵ دلار به‌طور روزانه براي او درآمد به‌همراه دارد و درآمد سالانه‌اش تا ۸۸۵ هزار و ۶۰۰ دلار نيز رسيده است. علاوه‌براين، برخلاف ادعاهاي مكرر وي مبني بر اينكه يوتيوب «دسترسي وي به بازديدكنندگان جديد را قطع كرده است»، شمار مشتركان كانال او پيوسته در حال افزايش است.
پيشنهاد تماشاي ويدئو حاوي اطلاعات غلط و مخرب به متخصصان در يوتيوب به نصف كاهش يافته است
TRUreporting كانال تأييدشده‌ي ديگري در يوتيوب است كه آن هم تئوري توطئه ترويج مي‌كند و سالانه ۷۶ هزار دلار از اين پلتفرم درآمد كسب مي‌كند. اين رقم علاوه‌بر كمك‌هاي مالي مستقيمي است كه از متخصصانش دريافت مي‌كند. ويژگي Super Chat در يوتيوب اين امكان را به مردم مي‌دهد تا هنگام چت طي پخش زنده‌ي ويدئويي، با پرداخت مبلغي انديشه متخصصين خودشان را هايلايت كنند و آن را براي بيشتر ديده‌شدن در صفحه پين كنند. اين كانال چندين‌بار در طول هفته برنامه‌ي زنده براي مخاطبانش پخش مي‌كند.
شمار كل مشتركان اين كانال نيز همچنان در حال افزايش است. اين امر نشان مي‌دهد تئوري‌هاي كيواِنان و دروغ‌هاي ديگر هواداران پروپاقرصش كه اين كانال براي كسب درآمد منتشر مي‌كند، همچنان افراد بيشتري را به‌سوي اين پلتفرم مي‌كشاند. گيوم چاسلت (Guillaume Chaslot)، مهندس سابق گوگل است كه به طراحي الگوريتم جديد يوتيوب كمك كرده است. به‌اعتقاد چاسلت، اين اقدام يوتيوب بسيار دير انجام شده است:
در خيلي از موارد، آسيب‌هاي وارد‌شده را نمي‌توان برطرف كرد.
اين موضوع فقط كانال‌هاي تئوري توطئه را شامل نمي‌شود كه برخلاف تلاش‌هاي يوتيوب براي محدودكردنشان، همچنان به رشد خود ادامه مي‌دهند. دو ماه پس از آنكه يوتيوب اعلام كرد مي‌خواهد انتشار اطلاعات غلط را در سايت خود متوقف كند، كانال بسيار كوچك و بي‌اهميت Evil Preston ويدئويي حاوي توهم توطئه درباره‌ي مرگ نپساي هسل (Nipsey Hussle)، رپر آمريكايي، منتشر كرد كه آمار بازديد از آن به‌سرعت به سه‌ميليون و ۱۰۰ هزار بار رسيد و تعداد مشتركان اين كانال را تنها در عرض دو روز، از كمتر از ۸۰۰ نفر به بيشتر از ۱۲ هزار نفر رساند. از آن زمان به‌بعد، مشتركان اين كانال به حدود ۲۰ هزار نفر رسيده؛ درحالي‌كه همچنان به انتشار اخبار كذب درباره‌ي هسل و سايرين مشغول است.
سخن‌گوي يوتيوب ضمن تأكيد بر اين موضوع كه اطلاعات غلط فقط بخش كوچكي از همه‌ي ويدئوهاي يوتيوب را تشكيل مي‌دهند، به هاف‌پاست گفت:
تلاش‌هاي يوتيوب براي جلوگيري از انتشار اطلاعات غلط در اين پلتفرم، برنامه‌اي در دست پيشرفت است كه تنها بخشي از اقدامات در دست اجراي ما براي بهبود تجربه‌ي متخصصان به‌شمار مي‌آيد. ما اين تغييرات را به‌تدريج و به‌صورت مستمر در ايالات متحده اعمال مي‌كنيم و با اصلاح سيستم ويدئوهاي پيشنهادي و افزايش دقت آن‌ها در طول زمان، آن را به كشورهاي ديگر هم تسري خواهيم بخشيد.
در ماه مارس و با افزايش درخواست‌ها براي اعتبارزدايي يا ممنوعيت ويدئوهاي تئوري توطئه، يوتيوب با هدف افشاگري درباره‌ي اين مطالب اقدام ديگري انجام داد. آن‌ها در كنار اين گونه ويدئوها، افزودن لينك‌هايي به صفحات مرتبط با موضوع را در ويكي‌پديا آغاز كردند. چاسلت معتقد است اين لينك‌ها كه قرار است اطلاعاتي وابسته به محتوا و متن دراختيار متخصصان قرار بدهند تا آن‌ها خود درباره‌ي موضوع نتيجه‌گيري كنند، به همان اندازه تأثيرگذار هستند كه درج برچسب‌هاي هشدار روي پاكت‌هاي سيگار:
از هيچي بهتر هستند؛ اما مطمئن نيستم تأثير زيادي بگذارند.
براي مثال، درباره‌ي ويدئوهايي كه ادعا مي‌كنند زمين تخت يا ادعاي فرود انسان بر ماه جعلي است، بازديدكنندگان به صفحاتي در ويكي‌پديا ارجاع داده مي‌شوند كه حاوي توضيحاتي در مخالفت با آن‌ها است. باوجوداين، درباره‌ي ويدئوهاي خطرناك ديگري مانند مواردي كه سعي مي‌كنند تئوري فرازلدريپ (Frazzledrip) را در رابطه با كلينتون تبليغ كنند، ويكي‌پديا هيچ راه‌حلي ندارد. هيچ صفحه‌اي در ويكي‌پديا وجود ندارد كه بگويد هيلاري كلينتون، نامزد پيشين دموكرات‌ها در انتخابات رياست‌جمهوري ايالات متحده و هما عابدين، دستيار ارشد پاكستاني‌تبار وي، هيچ‌وقت به دختربچه‌اي تجاوز نكرده‌اند و كارهاي نشان داده‌شده در ويدئو را انجام نداده‌اند. نامعقول و مسخره به‌انديشه متخصصين مي‌رسد؛ ولي افراد زيادي زير پست‌هاي اين‌چنيني اين سؤال را مطرح كرده‌اند كه چرا رسانه‌هاي اصلي و جريان‌ساز به اين داستان توجه نمي‌كنند و البته، مجازات كلينتون و عابدين را به وحشيانه‌ترين شكل ممكن خواستار شدهاند.
تغييرات در الگوريتم يوتيوب، هم كم هستند و هم دير انجام شدهاند
يكي از اين ويدئوها تقريبا يك‌ميليون بار ديده شده است. يكي از بازديدكنندگان زير يكي از اين ويدئوها نوشته است:
بايد اين هيولاها را كشت. اين آدم‌ها سزاوار فجيع‌ترين مرگ ممكن هستند.
رواج افسارگسيخته‌ي ويدئوهاي تئوري توطئه در فضاي الكترونيك در گذشته بارهاوبارها به بروز خشونت‌هايي در جهان آفلاين منجر شده است. سال ۲۰۱۶، فردي پس از تماشاي ويدئويي در يوتيوب كه به‌دروغ يكي از پيتزافروشي‌هاي واشنگتن را به‌عنوان مقر ستاد قاچاق جنسي كودكان معرفي مي‌كرد، با اسلحه به آنجا حمله كرد. درست يك سال بعد، مرد ديگري كه تئوري‌هاي توطئه‌ي يهودستيزانه را باور كرده بود، ۱۱ نفر از عبادت‌كنندگان در كنيسه‌ي پيتسبرگ در پنسيلوانياي آمريكا را قتل‌عام كرد.
بكه لوئيس، پژوهشگر Data & Society، معتقد است رواج اطلاعات غلط در رسانه‌هاي اجتماعي بي‌اعتمادي به نهادهاي دموكراتيك را شدت مي‌بخشد و درنتيجه، تهديدي براي فرايندهاي سياسي دموكراتيك و مولد است. او به اين نكته اشاره مي‌كند كه يوتيوب جايگزيني با محبوبيت روزافزون براي منابع خبري سنتي محسوب مي‌شود و در سال‌هاي اخير، فضايي ايجاد كرده است كه حواشي به متن مقدم شدهاند و حتي بدون همراهي‌هاي الگوريتمي، بازهم به رشد خود ادامه مي‌دهند.
لوئيس مي‌گويد:
اگر كانالي پيشازاين جذب و افزايش مخاطبان خود را شروع كرده باشد، حال آن كانال چه در صدر الگوريتم باشد و چه نباشد، اين مخاطبان محتواي مدانديشه متخصصين خود را خواهند يافت. در بيشتر موارد، تغييرات [در الگوريتم يوتيوب] خيلي كم هستند و خيلي دير انجام شدهاند.
هم انديشي ها