پرسپكتيو در عكاسي چيست ؛ تمام نكاتي كه بايد بدانيد

پرسپكتيو در عكاسي به رابطه‌ي فضايي بين ابعاد اشياء و موقعيت آن‌ها از ديد ناظر اشاره دارد. هرچه جسمي از چشم ناظر دورتر باشد كوچك‌تر به انديشه متخصصين مي‌رسد. پرسپكتيو در عكاسي را مي‌توان به‌صورت درك عمق يا روابط فضايي اشياي داخل عكس با افق ديد تعريف كرد. در اينجا، افق ديد همان لنز دوربين است. در اين راهنما به تعريف انواع پرسپكتيو و برخي اصطلاحات آن از جمله افق مجازي اشاره مي‌كنيم. سپس نكات و تكنيك‌هايي متناسب با انواع موقعيت‌ها و سوژه‌ها ارائه خواهيم كرد.

چشم انسان و دوربين عملكرد يكساني ندارند. انسان با دو چشم مي‌بيند و اطلاعات بصري را براي ديدن دنياي سه‌بعدي و درك آن تفسير مي‌كند. شايد در گذشته نكاتي درباره‌ي پرسپكتيو در كلاس‌‌هاي هنر مدرسه آموخته باشيد؛ اما پرسپكتيو عكاسي كمي متفاوت است و مي‌تواند باعث تمايز يك عكس نسبت به عكس‌هاي ديگر شود.

نقاش‌ها از روش‌هاي مختلف طراحي براي نمايش فاصله، فضا و شكل‌هاي سه‌بعدي استفاده مي‌كنند. براي عكاس‌ها پرسپكتيو در دنياي بيرون وجود دارد و كافي است چگونگي ثبت آن را بياموزند؛ بنابراين وقتي از پرسپكتيو در عكاسي صحبت مي‌كنيم، در واقع درباره‌ي تأثيرگذاري بر درك مخاطب از اشياي داخل تصوير مباحثه مي‌كنيم. عكاس مي‌تواند از زوايا، انتخاب فاصله‌ي كانوني و تنظيمات دوربين براي افزايش يا كاهش درك پرسپكتيو در عكس استفاده كند.

پرسپكتيو در عكاسي بخشي جدانشدني از درك چشم‌انداز است و به ايجاد عمق و درك فاصله كمك مي‌كند. عكاس مي‌تواند با تأكيد بر جنبه‌هاي پرسپكتيو چارچوب بصري جذابي براي عناصر اصلي تصوير خود خلق كند. اين تصوير مي‌تواند از نوع مانديشه متخصصينه، پرتره يا طبيعت بيجان باشد. پرسپكتيو همچنين اثر روان‌شناختي بر مخاطب مي‌گذارد و به خلق حس تصوير كمك مي‌كند.

مواردي مثل زاويه‌ي دوربين، فاصله با سوژه يا نوع لنز تأثير چشمگيري بر خلق پرسپكتيو در تصوير نهايي مي‌گذارند. درك استفاده از موقعيت و نوع لنز مناسب تنها با تمرين حاصل مي‌شود. براي مثال اگر در حال عكاسي از سوژه‌اي بزرگ باشيد، مي‌توانيد از سطح خيابان، پنجره يا حتي بام يك ساختمان بلندتر به عكاسي از آن بپردازيد. هر پرسپكتيو نتيجه‌اي منحصربه‌فرد به‌دنبال خواهد داشت.

پرسپكتيوِ هوايي، دنيايي رؤياگونه ايجاد مي‌كند. پرسپكتيو خطي حس نمايشي يا روايي تصوير را افزايش مي‌دهد و چشم بيننده را به نقطه‌ي تلاقي (vanishing point) جلب مي‌كند. در ادامه به معرفي انواع پرسپكتيو و نحوه‌ي استفاده از آن خواهيم پرداخت. پرسپكتيو به انواع ذيل تقسيم مي‌شود:

• پرسپكتيو خطي
• پرسپكتيو همپوشا
• پرسپكتيو مقياس كاهشي
• پرسپكتيو تحميل‌شده
• پرسپكتيو هوايي يا جوي

يكي از بهترين روش‌ها براي ايجاد عمق در تصوير و بنابراين انتقال حس سه‌بعدي استفاده از پرسپكتيو خطي است. غالبا دو نوع پرسپكتيو خطي وجود دارد:

• پرسپكتيو تك نقطه‌اي
• پرسپكتيو دونقطه‌اي

جاده‌اي صاف و طولاني را در انديشه متخصصين بگيريد كه در فاصله‌اي دور به يك نقطه‌ي تلاقي مي‌رسد. به اين پرسپكتيو، خطي تك نقطه‌اي گفته مي‌شود. به بيان ديگر در اين پرسپكتيو تنها يك نقطه‌ي تلاقي وجود دارد. پرسپكتيو تك نقطه‌اي به ايجاد عمق كمك مي‌كند و هرچه خطوط موازي به يكديگر نزديك‌تر شوند فاصله‌ي دورتري را نشان مي‌دهند.

عكاسي از سوژه در فضاي پرسپكتيو تك نقطه‌اي، خطوط ديوار و ستون‌ها در يك نقطه‌ي تلاقي يكديگر را قطع مي‌كنند

در پرسپكتيو دونقطه‌اي، دو نقطه‌ي تلاقي وجود دارد كه خطوط در فاصله‌اي دور به اين دو نقطه ختم مي‌شوند. نمونه‌ي ايده‌آل اين نوع پرسپكتيو گوشه‌ي يك ساختمان است با قرار دادن سوژه در محل تلاقي دو ديوار، مي‌توانيد تركيب‌بندي جذابي را ايجاد كنيد؛ زيرا در درجه‌ي اول دو وجه ديوار در فاصله‌اي دور ناپديد مي‌شوند و با ايجاد دو نقطه‌ي تلاقي، عمق را افزايش مي‌دهند و در درجه‌ي دوم با خطوط راهنما بيشتر بر سوژه تأكيد مي‌شود.

تصوير سمپ چپ در گوشه‌ي يك ساختمان ثبت شده است و پرسپكتيو دو نقطه‌اي را نشان مي‌دهد كه حالت پوياتري نسبت به تصوير سمت راست دارد

وقتي فاصله‌ي عكاس با مجموعه‌اي از سوژه‌ها افزايش پيدا مي‌كند، پرسپكتيو مقياسي كاهشي به وجود مي‌آيد. براي مثال جنگلي را در حاشيه‌ي كوهستان در انديشه متخصصين بگيريد كه تا فاصله‌اي دوردست توسعه يافته است. اولين سطر درختان جنگل بزرگ‌تر به انديشه متخصصين مي‌رسند؛ اما درخت‌هاي سطرهاي پشتي به‌تدريج كوچك‌تر مي‌شوند.

در يك تصوير اجسام بزرگ‌تر در فاصله‌ي نزديك‌تري نسبت به دوربين قرار دارند. حتي برخي اجسام نزديك مي‌توانند هم‌اندازه با اجسام بزرگ‌تري باشند كه در فاصله‌ي دوردست قرار گرفته‌اند. با ثبت اين نوع پرسپكتيو مي‌توانيد به‌خوبي عمق را به مخاطب منتقل كنيد.

پرسپكتيو تحميل‌شده جنبه‌ي سرگرمي زيادي دارد. مسافر‌هايي كه به بازديد برج پيزا مي‌روند، معمولا با اين نوع پرسپكتيو زياد بازي مي‌كنند؛ مثلاً شخصي وانمود مي‌كند برج كج پيزا را نگه داشته است و از سقوط آن جلوگيري مي‌كند. يا شخصي ماه را در دستانش گرفته است.

با تنظيم دقيق سوژه نسبت به دوربين و قرار دادن سوژه در فوكوس به تركيب‌بندي جذابي مي‌رسيد. همين كار را مي‌توانيد به‌صورت معكوس با اشياي كوچك‌تر انجام دهيد. براي مثال مي‌توانيد يك ماشين اسباب‌بازي را در فاصله‌ي نزديكي از دوربين و شخصي را پشت آن قرار بدهيد. به اين صورت خودرو مانند يك خودرو در ابعاد واقعي به انديشه متخصصين مي‌رسد. سعي كنيد از گشودگي ديافراگم كم براي اين نوع پرسپكتيو استفاده كنيد. به اين صورت مي‌توانيد وضوح سوژه را افزايش بدهيد. در صورت نياز از تكنيك انباشته‌سازي فوكوس استفاده كنيد.

اشياي جلوي مانديشه متخصصينه مي‌توانند بخشي از اشياي دوردست را مسدود كنند يا با آن داراي همپوشاني باشند؛ بنابراين هنگام استفاده از پرسپكتيو همپوشا، جسم دوبعدي حالتي سه‌بعدي به خود مي‌گيرد و حس عمق بيشتري به بيننده القا مي‌كند.

هرچه فاصله‌ي بين سوژه و دوربين بيشتر باشد تشخيص سوژه دشوارتر است؛ زيرا شرايط جوي باعث اضافه شدن غبار و رطوبت به عكس مي‌شوند. براي رسيدن به چشم‌اندازي مبهم از فاصله‌اي دور مي‌توان از اين نوع پرسپكتيو استفاده كرد. براي مثال وقتي سلسله كوه‌هايي را در يك تصوير از فاصله‌اي دور مي‌بينيد؛ حسي سه‌بعدي منتقل مي‌كند.

در ادامه نكاتي براي بهبود پرسپكتيو و متخصصد آن ارائه مي‌دهيم كه به بهبود تركيب‌بندي‌ عكاسي، جلب توجه مخاطب و افزودن عمق به تصاوير دوبعدي كمك مي‌كنند.

آگاهي از موقعيت خط افق يكي از نكات كليدي براي رسيدن به تصاوير خوب و يكي از بخش‌هاي جدانشدني كنترل پرسپكتيو در عكاسي است. دوربين خود را كاملا صاف روي زمين قرار بدهيد. در ويوفايندر خطي افقي فرضي را در مقابل خود پيدا كنيد. اين خط همان خط افق است.

در كنار دريا، خط افق محل تلاقي آسمان و دريا است و به‌وضوح ديده مي‌شود؛ اما در بسياري از موقعيت‌ها، بايد سوژه‌هاي ديگر مثل ساختمان‌ها، كوه‌ها يا درختان را هم در انديشه متخصصين گرفت. در نتيجه خط افق مي‌تواند محل تلاقي آسمان با كوه يا ‌بام باشد. سعي كنيد از يك چشم‌انداز با خطوط عمودي و افقي بي‌نقص عكاسي كنيد و سپس كمي به آن انحراف بدهيد تا متوجه تفاوت‌هاي دو نوع تصوير بشويد. البته مي‌توانيد خط افق را براي برخي تصاوير ناديده بگيريد؛ به اين ترتيب حركتي دايناميك و حسي ناامني در تصوير القا مي‌شود.

خط افق در اين تصوير تلاقي دريا و آسمان است در برخي تصاوير اين خط به‌خوبي ديده نمي‌شود؛ اما مي‌توانيد از خط افق مجازي به‌عنوان محل تلاقي شيب‌هاي زمين با يكديگر استفاده كنيد

پرسپكتيو تك نقطه‌اي باعث اضافه شدن حس عمق به عكاسي مي‌شود و حسي روايي به آن مي‌بخشد. مي‌توانيد از خطوط راهنما براي نمايش پرسپكتيو تك نقطه‌اي استفاده كنيد. جاده‌ها، خطوط راه‌ آهن، ديوارها، حصارها، ساختمان‌ها و خطوط درختان همه براي تأكيد بر فاصله به كار مي‌روند. همچنين مي‌توانيد براي افزايش اثر پرسپكتيو تك نقطه‌اي گشودگي ديافراگم را افزايش بدهيد. با تنظيم فاصله‌ي كانوني سوژه را به لنز نزديك كنيد و خط افقي را در فاصله‌ي دورتر در انديشه متخصصين بگيريد همچنين گشودگي ديافراگم f/1.8 مي‌تواند به شكل چشمگيري متخصصد پرسپكتيو تك نقطه‌اي را بهبود بدهد.

مي‌توانيد از آينه و انعكاس براي بازي با پرسپكتيو استفاده كنيد. عكاسي در آينه يا سطوح انعكاسي (مثل خودروهاي صيقلي يا ويترين مغازه‌ها) مي‌تواند پرسپكتيو سوژه را دچار اعوجاج كند. دوربين را براي دستيابي به زاويه‌هاي مختلف حركت بدهيد و به اين ترتيب با تغيير فاصله‌ از سطح انعكاسي يا تغيير لنزها به پرسپكتيو جديدي دست خواهيد يافت. اين كار كاملا به آزمون و خطا وابسته است.

تغيير موقعيت عكاس مي‌تواند سرنخ‌هاي پرسپكتيو را به شكلي چشمگير تغيير بدهد. فراموش نكنيد كه عكاس، سه‌پايه نيست و بهتر است حركت كنيد.

فرمت پيش‌فرض فريم دوربين سه در چهار است. البته مي‌توانيد تصوير را برش بدهيد؛ اما با ايجاد فريم قاب در قاب مي‌توانيد تغيير چشمگيري در نمايش تصوير ايجاد كنيد. براي مثال ثبت يك چشم‌انداز از قاب پنجره ايده‌ي خوبي براي اين روش عكاسي است. عكاس‌هاي خبري معمولا تصاوير را از حفره‌ي ديوار ساختمان‌هاي خرابه ثبت مي‌كنند؛ به‌طوري‌كه چشم‌انداز اصلي را مي‌توان از داخل حفره ديد. به اين صورت تمركز مخاطب به سوژه جلب مي‌شود و با قرار دادن سوژه در قاب، تصوير مسطح‌تر به انديشه متخصصين مي‌رسد.

يكي از روش‌هاي ساده‌ي ايجاد پرسپكتيو درانديشه متخصصينگرفتن سه لايه براي تصوير در فضاي داخلي يا خارجي است: پيش‌زمينه، ميان‌زمينه و فاصله‌ي دوردست. پرسپكتيو در عكاسي خياباني طبيعتا با قرار دادن سوژه نزديك به دوربين، سوژه‌اي در فضاي مياني (براي مثال يك نوازنده‌ي خياباني) و ساختماني در دوردست به وجود مي‌آيد. سوژه‌هاي موجود در پس‌زمينه معمولا در حالت نيمه فوكوس قرار دارند، شكل‌هايي انتزاعي را مي‌سازند و در عين حال به ايجاد حس فاصله و ايجاد فضايي بصري براي سوژه‌ي اصلي كمك مي‌كنند.

عمق ميدان به كمك اين تكنيك مي‌آيد و به‌راحتي در عكاسي چشم‌انداز به وجود مي‌آيد. براي مثال سنگي بزرگ با چشم‌انداز يا گلداني پر از گل. گاهي اوقات مي‌توانيد گشودگي ديافراگم را كاهش بدهيد؛ در اين صورت پرسپكتيو مسطح مي‌شود و عناصر به يكديگر نزديك مي‌شوند.

با پايين يا بالا بردن دوربين مي‌توانيد نقطه‌ي ديد خود را هنگام عكاسي تغيير بدهيد. نقطه‌ي ديد پائين به سمت خط افقي، سوژه‌هاي انساني، ساختمان‌ها، درخت‌ها، مجسمه‌ها را بزرگ‌تر نشان مي‌دهد و بخش‌هاي بيشتري از آسمان در تصويرتان قرار مي‌گيرند. نقطه‌ي ديد بالاتر محدوده‌ي قابل نمايش زمين را افزايش مي‌دهد و فيگورها از بالا نمايش داده مي‌شوند. تغيير نقطه‌ي ديد، روشي برجسته براي القاي مفهوم استعاري در تصوير و نمايش سوژه به‌صورت كوچك يا بزرگ است.

با يك گام فرا رفتن مي‌توانيد نقاط ديد كراني مثل زاويه‌ي ديد پرنده يا زاويه‌ي ديد كرم را به تصاوير خود اضافه كنيد و پرسپكتيو سوژه را تغيير بدهيد. با بالا رفتن از يك ساختمان يا بالا بردن دوربين از طريق پهپاد، دنيا مانند يك نقشه به انديشه متخصصين مي‌رسد كه مردم و وسايل نقليه در آن كوچك و مينياتوري هستند. با دراز كشيدن روي زمين يا قرار گرفتن زير يك پل يا كنار ستون‌هاي يك بانك، اشكال با پاهايي بزرگ و سرهايي به‌آسمان‌رسيده به انديشه متخصصين مي‌رسند. سعي كنيد از ساختمان‌ها به‌ويژه ساختمان‌هاي بلند عكاسي كنيد.

لنزهاي زاويه‌ي عريض (وايد) تنها نماي عريض را ثبت مي‌كنند و زاويه‌ي عريض‌تري نسبت به چشم انسان مي‌دهند (لنز ۳۵ ميلي‌متري نزديك‌ترين نمايش به چشم انسان را ارائه مي‌دهد). البته اين دستاورد بزرگ بدون اشكال نيست. معمولا لنزهاي وايد به‌شدت تصوير را دچار اعوجاج مي‌كنند. اين اشكال معمولا در فاصله‌هاي دور از سوژه به وجود نمي‌آيد؛ اما هرچه به سوژه نزديك‌تر شويد اعوجاج هم بيشتر مي‌شود. براي مثال با رفتن به يك گلزار و عكاسي از اولين سطر گل‌ها، گل‌هاي نزديك‌تر بزرگ‌تر به انديشه متخصصين مي‌رسند و آسمان عريضي پشت سر آن‌ها قرار دارد. اين پرسپكتيو اغراق‌شده مي‌تواند بسيار چشمگير باشد. سعي كنيد از لنزهاي ۲۴-۱۴ ميلي‌متري و لنز پرايم ۲۴ ميلي‌متري براي عكاسي پرسپكتيو وايد استفاده كنيد.

لنز تله فوتو سوژه را بسيار نزديك نشان مي‌دهد و پرسپكتيو را فشرده مي‌سازد؛ به همين دليل عناصر پس‌زمينه گويي به سمت جلو كشيده مي‌شوند. اين عناصر روي يكديگر انباشته مي‌شوند و پرسپكتيو از بين مي‌رود. كوته نمايي به جلوه‌ي اشياء در فاصله‌ي مياني و پس‌زمينه گفته مي‌شود كه به سمت پيش‌زمينه كشيده مي‌شوند به اين صورت در اندازه‌ي اشياي پيش‌زمينه اغراق مي‌شود و پرسپكتيو تغيير مي‌كند. بهترين لنزهاي تله‌فوتو لنز ۷۰ ۲۰۰ ميلي‌متر و لنز پرايم ۱۰۵ ميلي‌متري هستند.

هنگام ويرايش تصاوير، كنتراست يا همان روشنايي و تاريكي را در نواحي مشخصي تغيير بدهيد. به اين صورت مي‌توانيد پرسپكتيو را به شكلي عميق‌تر نشان بدهيد.

پرسپكتيو سه‌نقطه‌اي زماني ديده مي‌شود كه سوژه‌ي عكاسي بسيار بلند باشد. براي مثال مي‌توان به ساختمان يا درختي بسيار بلند اشاره كرد. هنگام عكاسي از يك ساختمان نه‌تنها دو طرف ديوار به جهت‌هاي مختلف منتهي مي‌شوند بلكه ارتفاع ساختمان به يك نقطه‌ي تلاقي آسمان مي‌انجامد كه نقطه‌ي سوم پرسپكتيو است. براي مثال يك آسمان‌خراش را در انديشه متخصصين بگيريد؛ اگر پرسپكتيو سوم دچار اعوجاج شد مي‌توانيد از ابزارهاي ويرايشي فتوشاپ يا لايت روم براي تصحيح آن استفاده كنيد.

با تصحيح اعوجاج‌هاي ناخواسته با ابزار ديجيتال مثل فتوشاپ مي‌توان پرسپكتيو را اصلاح كرد. در لايت‌روم مي‌توانيد از ابزار Transform براي مسطح سازي پرسپكتيو ساختمان استفاده كنيد. اگر مي‌خواهيد اين كار را در دوربين انجام بدهيد بايد از لنز‌هاي مخصوص تيلت شيفت استفاده كنيد.

در تصويرهاي اين‌چنيني، بايد ساختمان هم‌رديف با خط افق باشد. اگر نقطه‌ي ديد كمي دچار انحراف شد مي‌توانيد در ويرايش نهايي آن را تصحيح كنيد

براي حداكثر استفاده از پرسپكتيو هوايي در درجه‌ي اول بايد در موقعيت مناسب قرار بگيريد. براي مثال يكي از گزينه‌هاي مناسب، زاويه‌ي بالاي يك ساختمان برند به سمت شهر است. گزينه‌ي ديگر چشم‌انداز كوهستان است؛ با نگاه كردن از نقاط بالا به سمت دره‌ها، درياچه‌ها يا كو‌ه‌هاي ديگر مي‌توان پرسپكتيو هوايي جذابي را خلق كرد.

پرسپكتيو هوايي مي‌تواند رنگ و سايه روشن تصوير را تغيير بدهد. تصوير رنگي خود را با نسخه‌ي سياه و سفيد در فتوشاپ مقايسه كنيد. براي درك اين نوع پرسپكتيو مي‌توانيد آثار هنرمندان و عكاسان‌ مشهوري مثل آنسل آدامز را ببينيد.

انتخاب لنز دوربين مي‌تواند فريم ديد را منعكس كند؛ اما فوكوس بر سوژه هم مي‌تواند سرنخ‌هاي پرسپكتيو و اندازه‌ي نسبي را تغيير بدهد. اندازه‌ي يك درخت در قاب آسمان چقدر است؟ اندازه‌ي حشره‌ي بزرگ‌نمايي شده با لنز ماكرو چقدر است؟ عكاس‌ها مي‌توانند ابعاد واقعي را رها كنند و اجازه بدهند مخاطب ابعاد را حدس بزند. مي‌توان سوژه را بزرگ‌تر از آنچه به انديشه متخصصين مي‌رسد نمايش داد يا  سوژه‌اي را براي درك مقياس و بزرگي در تصوير قرار داد؛ براي مثال شخصي كه مقابل يك درخت ايستاده است.

پرسپكتيو مي‌تواند سوژه‌ي اصلي عكس باشد؛ اما معمولا بخشي از يك سازه است كه براي تأكيد بر اتفاق‌ها و واكنش افراد به كار مي‌رود. عكاس بايد آگاهي از پرسپكتيو را افزايش و مقدار تأثيرگذاري آن بر تصوير را نشان بدهد. به گفته‌ي دي مور عكاس: «مكانيك عكاسي كار دشواري نيست؛ آنچه اهميت دارد يادگيري چشم است.»

بنابراين در تصاوير بعدي كه ثبت مي‌كنيد، پرسپكتيو را رعايت كنيد و از تكنيك‌هاي اين مقاله براي نمايش ابعاد جديد و افزودن عمق به تصاوير استفاده كنيد.