آيا آلودگي ميكروپلاستيكي براي سلامتي مضر است؟
ميكروپلاستيك‌ها در هر جايي هستند. آن‌ها راه خود را به آب و غذاي ما باز كرده‌اند. شكي وجود ندارد كه ما آن‌ها را مي‌خوريم. آيا ميكروپلاستيك‌ها ضرر دارند؟ آلودگي ميكروپلاستيك‌ها همه جا است؛ از مسواك و ليوان نوشيدني گرفته تا بسته‌بندي مواد غذايي و محافظ روي موبايل تلفن شما. به اين فكر كنيد كه فقط در يك روز، چند بار از پلاستيك استفاده مي‌كنيد.
از زماني‌كه شروع به توليد پلاستيك كرده‌ايم، يعني دهه‌ي ۱۹۴۰، چيزي حدود ۸/۳ ميليارد تن پلاستيك توليد شده و طبق برآورد سال ۲۰۱۵، حدود ۶/۳ ميليارد تن يعني تقريبا ۸۰ درصد از آن در محل‌هاي دفن زباله مدفون شده است.
در هر ثانيه، ۲۰ هزار بطري پلاستيكي نوشيدني خريداري مي‌شود و كمتر از نيمي از آن‌ها به‌منظور بازيافت جمع‌آوري مي‌شود. طبق اعلام اداره‌ي ملي اقيانوسي و جوي آمريكا، ۴۵۰ سال طول مي‌كشد تا بطري پلاستيكي ازانديشه متخصصين زيستي تجزيه شود. اين زمان تقريبا معادل همان زماني است كه يك پوشك مصنوعي براي تجزيه شدن به آن نياز دارد. اين بدان معنا است كه تقريبا هر بطري آبي كه تاكنون توليد يا مورد استفاده قرار گرفته، هنوز در همين اطراف سرگردان است. طبق برآوردها، هر ساله ۸ ميليون تن پلاستيك (به سنگيني ۹۰ ناو هواپيمابر) وارد اقيانوس‌ها مي‌شود.
تعريف ميكروپلاستيك
هر قطعه پلاستيكي كه اندازه‌ي آن كمتر از ۵ ميلي‌متر باشد، به‌عنوان ميكروپلاستيك درانديشه متخصصين گرفته مي‌شود. ميكروپلاستيك‌ها از منابع مختلفي حاصل مي‌شوند، مانند دانه‌هاي كوچكي كه در برخي از صابون‌ها و لوسيون‌هاي داراي خاصيت لايه‌برداري از پوست يافت مي‌شوند. ميكروپلاستيك‌ها همچنين شامل ميكروفيبرهايي هستند كه با هر بار شستشو از لباس‌هاي مصنوعي پشمي، اكريليك و پلي‌استر آزاد مي‌شوند. ميكروپلاستيك‌هاي ثانويه قطعات حاصل از ريز شدن پلاستيك‌هاي بزرگ‌تر شامل هرچيزي از عروسك‌ها گرفته تا مبلمان مي‌شود.
زباله‌هاي ميكروپلاستيكي در كجا يافت مي‌شود؟
ميكروپلاستيك‌ها تقريبا هرجايي يافت مي‌شوند و اين حرف اغراق نيست. آن‌ها در سواحل اسپانيا، رود يانگ‌تسه در چين، خليج بزرگ استراليا، درازگودال ماريانا و درياچه‌ها و رودخانه‌هاي سرتاسر بريتانيا يافت شده‌اند. طبق مطالعه زمين‌شناسي آمريكا، در كشور آمريكا ميكروپلاستيك‌ها در ۱۲ درصد از ماهي‌هاي آب شيرين يافت مي‌شوند. آن‌ها همچنين به ميزان ۱۱۲ هزار ذره در هر ۲/۶ كيلومتر مربع از آب در درياچه‌هاي بزرگ (درياچه‌هايي كه در مرز آمريكا و كانادا وجود دارند) و به ميزان ۱۲۸۵ ذره در هر ۹۲۹ سانتي‌متر مربع رسوبات رودخانه يافت مي‌شوند.
در يك مطالعه‌ي توسط محققان بريتانيايي، مجراي گوارشي ۵۰ جانور دريايي از ۱۰ گونه‌ي مختلف مورد مطالعه قرار گرفت و ميكروپلاستيك‌ها در بدن تمام آن‌ها ديده مي‌شد اما به‌علت كم بودن مقدار ذرات دانشمندان حدس مي‌زنند كه اين ذرات به‌مدت طولاني در روده‌ي اين جانوران باقي نمي‌مانند.
به‌انديشه متخصصين مي‌رسد كه هيچ منطقه‌اي آنقدر دور نباشد كه بتواند از تهاجم آلودگي پلاستيكي كه نتيجه‌ي اعمال انسان است، رهايي يابد. دانشمندان اخيرا مناطق دست‌نخورده‌اي را در كوهستان پيرنه كه بين فرانسه و اسپانيا قرار گرفته است و بيش از ۱۲۰ كيلومتر با نزديك‌ترين شهر بزرگ و بيش از ۶/۵ با نزديك‌ترين روستا فاصله دارد، مورد مطالعه قرار دادند. آن‌ها در هر متر مربع از زمين حدود ۳۶۵ قطعه پلاستيك پيدا كردند كه نشان مي‌دهد ميكروپلاستيك‌ها لازم نيست حتما ازطريق آبراهه‌ها سفر كنند بلكه مي‌توانند از راه هوايي نيز منتشر شوند. ميكروپلاستيك‌ها در شمالگان نيز ديده شده‌اند.
آيا ما ميكروبلاستيك‌ها را مي‌خوريم؟
جاي تعجبي ندارد كه ميكروپلاستيك‌ها در آب آشاميدني انسان نيز يافت شوند. در پژوهشي ديگر، ميكروپلاستيك‌ها در ۸۳ درصد از نمونه‌هاي آب شير آزمايش‌شده از سرتاسر جهان ديده شدند. آمريكا داراي بالاترين نرخ آلودگي بود؛ ۹۴ درصد از نمونه‌هاي آب ازجمله آب برخي از ساختمان‌هاي كنگره حاوي ميكروپلاستيك بود. بالاترين نرخ بعدي در لبنان و هند يافت شده است. پايين‌ترين نرخ در آلمان و فرانسه ديده شده است، اگرچه همين مقادير پايين نيز ۷۲ درصد بود. ميكروپلاستيك‌ها در آب شير اكوادور، اندونزي و اوگاندا نيز مشاهده شده‌اند.
شايد فكر كنيد كه با نوشيدن آب بسته‌بندي مي‌توانيد از اين ميكروپلاستيك‌ها اجتناب كنيد اما شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهد ميزان ميكروپلاستيك‌هاي موجود در آب بسته‌بندي تا دو برابر ميكروپلاستيك‌هاي موجود در آبي است كه مستقيما از شير مي‌آيد. (توجه داشته باشيد كه مطالعه‌ي اصلي اساسا يك مطالعه‌ي مروري بود و به‌علت اينكه پژوهشگران تعريف دقيقي از ميكروپلاستيك‌ها ارائه نكرده بودند، مورد انتقاد قرار گرفت. پژوهشگران بعدا نسخه‌ي ديگري از نتايج را ارائه كردند كه مشابه با نتايج قبلي بود، اما در آن تعريف گسترده‌تري از آلودگي ارائه كردند كه فراتر از ميكروپلاستيك‌ها بود و شامل هرنوع آلودگي ناشي‌از فعاليت‌هاي انساني مي‌شد).
ميكروپلاستيك‌ها در مواد غذايي انسان نيز يافت مي‌شوند. در يك مطالعه، مقدار ميكروپلاستيك‌هاي موجود در ماهي، صدف، قندهاي افزودني، نمك‌ها، الكل، آب شير و آب بسته‌بندي مورد مطالعه قرار گرفت و پژوهشگران براساس دستورالعمل‌هاي رژيمي آمريكايي‌ها، مقدار ميكروپلاستيك‌هايي را كه مي‌خوريم، برآورد كردند. نتايج بسته به سن و جنس متغير بود و داراي دامنه‌اي از ۳۹ هزار تا ۵۲ هزار ذره در سال بود. شكي نيست كه ما درحال خوردن ميكروپلاستيك‌ها هستيم. آن‌ها در منابع غذايي و آب ما وجود دارند و پژوهشگران در يك مطالعه آن‌ها را در نمونه‌هاي مدفوع انسان‌ها نيز پيدا كرده‌اند.
آيا ميكروپلاستيك‌ها براي سلامتي ما مضر هستند؟
در مورد اين موضوع كه آيا ميكروپلاستيك‌ها روي سلامتي ما اثر دارند يا نه، پژوهش‌هاي كافي انجام نشده است. دانشمندان گمان ميكنند كه به دليل كوچك بودن، ميكروپلاستيك‌ها مي‌توانند وارد جريان خون، سيستم لنفاوي و حتي كبد شوند. ميكروپلاستيك‌هاي موجود در آب‌هاي سواحل سنگاپور، منزلگاه باكتري‌هاي سمي هستند. بديهي است كه اين چيزي نيست كه بخواهيم درون بدن ما نفوذ كند. ميكروپلاستيك‌هايي مانند ميكروفيبرهاي حاصل از لباس‌ها مي‌توانند مواد شيميايي مضر را جدب كنند. اما برخي از ميكروپلاستيك‌ها ممكن است نسبت‌به ميكروپلاستيك‌هاي ديگر كمتر يا بيشتر مضر باشند.
مطالعات انجام‌شده روي پرندگان نشان داده است كه خوردن پلاستيك جذب آهن را مختل مي‌كند، بر كبد فشار مي‌آورد و تا جايي پيش مي‌رود كه حتي موجب تغيير شكل بخشي‌هايي از روده‌ي كوچك مي‌شود. اما هنوز نمي‌دانيم كه چه مقدار از اين يافته‌ها به سيستم گوارشي انسان قابل تعميم است.
پژوهش‌هايي دراين‌زمينه درحال انجام است و احتمالا به‌زودي نتايج آن‌ها منتشر خواهد شد. بريتانيا مطالعه‌ي اثرات سلامتي ميكروپلاستيك‌ها را آغاز كرده است. سازمان جهاني بهداشت نيز مطالعه‌اي براي مطالعه سطح ميكروپلاستيك‌ها در آب بسته‌بندي در حال انجام دارد. در سال ۲۰۱۵، اوباما قانون آب‌هاي عاري از ريزمهره‌هاي پلاستيكي را امضا كرد، با اين موضوع كه ديگر ريزمهره‌هاي پلاستيكي در محصولاتي مانند لوازم آرايشي و خمير دندان استفاده نشود. اين ممنوعيت، ميكروپلاستيك‌هاي موجود در محصولات ديگر مانند ضدآفتاب‌ها، پاك‌كننده‌ها يا دستمال‌هاي مرطوب قابل شستشو را پوشش نمي‌داد. چنين تلاش‌هايي، نخستين گام درجهت مبارزه با اشكال ميكروپلاستيك است. در راستاي اين هدف، مي‌توانيم مصرف پلاستيك‌هاي يك‌بار مصرف را تا حد ممكن كاهش دهيم. همچنين مي‌توانيم به‌طور داوطلبانه زباله‌هاي پلاستيكي بزرگ‌تر موجود در جامعه‌ي خود را جمع‌آوري كنيم تا در آينده به قطعات كوچك‌تر و درنهايت به ميكروپلاستيك تبديل نشوند كه در هوا، آب و غذا ظاهر شوند.
برخي از پژوهشگران و فعالان محيط زيست نيز درصدد يافتن راه‌هايي براي حل اشكال ميكروپلاستيك‌هايي هستند كه قبلا وارد آب‌ها شده‌اند. اخيرا فيون فريرا، نوجوان ايرلندي، به‌خاطر روش پيشنهادي خود براي حذف ميكروپلاستيك‌ها از آب جايزه‌ي نمايشگاه سالانه‌ي علم گوگل را از آن خود كرد. فريرا از تركيبي از روغن و پودر مغناطيسي براي ايجاد يك فروسيال (مايعي كه داراي خاصيت مغناطيسي است) در آب حاوي ميكروپلاستيك‌ها استفاده كرد. ميكروپلاستيك‌ها با فروسيال تركيب شده و با استفاده از آهنربا قابل جداسازي هستند.
شما چگونه پلاستيك را از زندگي خود خارج مي‌كنيد؟
هم انديشي ها